بررسی برخی از ویژگی‏های محیطی و رویشی سه گونه مرتعی اندمیک در استان آذربایجان‏شرقی

Acantholimon gilliatii، astragalus aharicus و a. neo-mobayenii از گونه‏های اندمیک و تک‏جمعیتی استان آذربایجان‏شرقی می‏باشند. مشاهدات قبلی پژوهشگران نشان داده است که بقای این گونه‏ها در معرض خطر بوده و عرصه انتشار آن‏ها در حال محدود شدن است. در این پژوهش خصوصیات توپوگرافیکی، اقلیمی و خاکی رویشگاه‏های این گونه‏ها و همچنین سطح تاج‏پوشش، ارتفاع و تراکم پایه‏ها و فنولوژی آن‏ها با استقرار 10 پلات به روش تصادفی در هر منطقه طی سال‏های 1392 و 1393 بررسی شده است. رویشگاه a. gilliatii بسیار محدود در دامنه جنوبی کوه میشوداغ، با شیب‏ 3015 درصد، ارتفاع 2010 متر از سطح دریا، خاک لومی شنی و اقلیم نیمه مرطوب سرد واقع شده است. رویشگاه a. aharicus نیز بسیار محدود در دامنه جنوب‏غربی کوه کسبه، با شیب بیش از 60 درصد، ارتفاع 1750 متر از سطح دریا، خاک لومی رسی و آهکی و اقلیم نیمه‏خشک سرد قرار دارد. رویشگاهa. neo-mobayenii به صورت لکه‏ای در دامنه شمالی کوه میشوداغ با شیب 70-60 درصد، ارتفاع 1800 متر از سطح دریا، خاک لومی-شنی و اقلیم نیمه مرطوب سرد واقع شده است. به‏نظر می‏رسد دلیل محدود شدن جمعیت این گونه‏ها، کاهش تجدید حیات آن‏ها به سبب خشکسالی و تخریب رویشگاه بعلت چرای مفرط دام باشد که موجب عدم استقرار دانه‏رُست‏ها شده است. بنابراین اتخاذ تدابیری چون حفاظت از رویشگاه این گونه‏های انحصاری، بررسی عوامل موثر بر زادآوری این گیاهان اعم از عوامل بیرونی و درونی و نیز مبارزه با آفات بذرخوار برای جلوگیری از حذف این گونه‏ها از عرصه‏های طبیعی ضروری است.

Investigation of some environmental and vegetative characteristics of three endemic rangeland species in East Azarbaijan province, Iran

Acantholimon gilliatii, Astragalus aharicusand A. neomobayenii are the endemic species with one population in East Azarbaijan. Previous observations of researchers have shown that survival of these species at risk and their distribution is being limited. In this study, topographic, climatic and soil characteristics were investigated in habitats of these species. Also, coverage, height density and phenology of the study species were determined by using 10 plots in each area with random method during 2013 and 2014. The habitat of A. gilliatii is very limited in the southern slopes of the Mishodagh Mountain, with a slope of 1530 %, an altitude of 2010 m, loamsandy soil and cold semihumid climate. Also, the habitat of A. aharicus is very limited in the southwestern slopes of the Kasabeh Mountain, with a slope of more than 60 %, an altitude of 1750 m, loamclay calcareous soil and semiarid climate. The habitat of A. neomobayenii is patchy in the northern slopes of the Mishodagh Mountain, with a slope of 6070 %, an altitude of 1800 m, loamsandy soil and cold semihumid climate. It seems that droughts and heavy livestock grazing have resulted in limiting the populations of the study species. Therefore, adopting measures such as protecting the habitat of these species, investigation of the factors affecting the regeneration of these plants as well as pest control are essential to avoid the removal of these species from the natural arena.