بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر برخی خصوصیات فیزیکی خاک (مطالعه موردی: شهرستان بافت استان کرمان)

با توجه به اختصاص آمار بیشترین تغییر کاربری اراضی کشور به استان کرمان، این تحقیق به منظور تعیین اثر تغییر کاربری اراضی بر خصوصیات فیزیکی خاک انجام شد. برای این منظور 6 سایت با شرایط اکولوژیکی مشابه شامل مرتع قرق (ng)، مرتع تحت چرای شدید (hg)، مرتع با گونه غالب شیرین بیان و تحت چرای متوسط(mg)، اراضی شخم‌خورده جهت برداشت شیرین بیان (gl t)، دیمزار (d) و دیمزار رها شده (f) در منطقه جمال آباد شهرستان بافت جهت مطالعه انتخاب شدند و طرح در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی در اواسط آبان ماه سال 1392با 6 تکرار انجام شد. نمونه‌گیری خاک در سایت‌های مورد مطالعه و خصوصیات فیزیکی خاک شامل کوبیدگی خاک ( شاخص‌های وزن مخصوص ظاهری خاک و درصد تخلخل) فرسایش‌پذیری خاک (متاثر از میزان ماسه ریز، ماسه درشت، سیلت، رس و کربن آلی خاک) و رطوبت خاک مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که شخم غیرگسسته در سایت شخم‌خورده شیرین بیان‌زار (gl t) (هر 3-4 سال یکبار) اثر سوء بر فرسایش‌پذیری خاک ندارد اما اگر شخم هر سال بصورت متوالی تکرار شود (سایت دیمزار)، اثرات مضر شخم بر فرسایش‌پذیری خاک نمایان می‌شود و حتی با رها کردن شخم به مدت چندین سال (سایت دیمزار رها شده) نیز این اثر مضر بر فرسایش‌پذیری خاک همچنان باقی می‌ماند. عرصه‌های مرتعی تحت مدیریت چرای دام (چرای متوسط) به‌طور معنی‌داری نسبت به سایت چرای شدید فرسایش‌پذیری خاک را کاهش داد اما فرقی معنی‌دار بین سایت قرق و چرای متوسط مشاهده نشد. طبق نتایج این تحقیق در سایت تحت چرای شدید در مقایسه با سایت چرای متوسط و بدون چرا شاهد نرخ افزایشی معنی‌داری به میزان 0.35 گرم بر سانتی‌متر مکعب در وزن مخصوص ظاهری خاک بودیم و فرقی معنی‌دار از نظر این صفت بین سایت‌های تحت چرای متوسط و بدون چرا مشاهده نشد. این افزایش فشردگی خاک در سایت چرای شدید با کاهش تخلخل و رطوبت خاک به ترتیب به میزان 22.5 و 2 درصدی در مقایسه با سایت قرق همراه شده است. طبق این نتایج پیشنهاد می‌شود بخش اجرایی دستگاه‌های دولتی منابع طبیعی دو برنامه حفظ عرصه‌های مرتعی (و ممانعت از تغییر کاربری این عرصه‌ها به اکوسیتم‌های زراعی) و پیاده نمودن استراتژی چرای متعادل در این عرصه‌ها را سرلوحه کار خود قرار دهند.

Investigating of land use change effect on some soil physical properties(Case study: Baft city of Kerman province)

This research was aimed to investigate the effects of land use change on some soil physical properties.  Six sites with similar ecological conditions including ungrazed site (UG), heavily grazed site (HG), moderately grazed site (MG), plowed Glycyrrhiza glabra site (Gl T), dry farming site (D), and fallow site (F) were selected in Jamalabad region of Baft city. The study was conducted in a randomized complete block design with six replications in 2013. Soil sampling was performed in the study sites and soil physical properties were measured. The results showed that a continuous plowing in Gl T site (plowed every 34 years) had no negative impact on soil erodibility; however, if plowing is repeated every year consecutively (the dry farming site), the harmful effects of plowing on soil erodibility will appear and remain on soil along time. The rangelands under grazing management (moderate grazing) significantly reduced the soil erodibility, compared to heavily grazed site; however, there was no significant difference between ungrazed and moderately grazed sites. The bulk density increased in the heavily grazed site (0.35 gr/cm3) compared to moderately grazed and ungrazed sites and there was no significant difference between ungrazed and moderately grazed sites. According to the obtained results, rangeland conservation and moderate grazing strategy are recommended to be applied by the natural resources agencies.