مدل‌سازی کمی ارتفاع و فاصله بین تپه‌های ماسه‌ای با استفاده از مطالعات ژئومرفومتریک در بیابان‌های داخلی ایران

با توسعه و پیشرفت مطالعات علوم زمین در علم ژئومرفولوژی شاخه جدید ژئومرفومتری ایجاد شده است که به نوعی دانشی تلفیقی در زمینه علوم زمین، ریاضی و کامپیوتر است. از این دانش می‌توان برای طبقه‌بندی کمی عوارض سطح زمین برپایه تغییرات ارتفاعی استفاده کرد. در این تحقیق تلاش شده است که با مدل‌سازی کمی ارتفاع و فاصله بین تپه‌های ماسه‌ای در بیابان‌های داخلی ایران (ارگ کاشان و ارگ جن) و به طبقه‌بندی آنها پرداخته شود. نتایج شناسایی تپه‌های ماسه‌ای در مناطق مورد مطالعه بیانگر این بود که بیابان‌های داخلی ایران از تنوع قابل ملاحظه‌ای در شکل‌گیری انواع تپه‌های ماسه‌ای برخوردار است. مدل‌سازی کمی ارتفاعی بر پایه مدل رقومی ارتفاع 80 متری نشان داد که میانگین ارتفاع تپه‌های ماسه‌ای در ارگ کاشان و ارگ جن به ترتیب در حدود 35 و 6.84 متر است. علت کاهش ارتفاع در ریگ جن به دلیل فراوانی 37% سطح پهنه‌های ماسه‌ای در ارگ است و بدون در نظر گرفتن این پهنه‌ها متوسط ارتفاعی آن در حدود 8.63 متر خواهد شد به طوری‌که 90% از آنها در کلاس کمتر از 20 متر ارتفاع قرار داشتند. از سوی دیگر تنوع درصد فرآوانی کلاس‌های ارتفاعی تپه‌های ماسه‌ای در ارگ کاشان به مراتب بیشتر از ارگ جن است به طوریکه بالغ بر 80% ارگ کاشان در کلاس ارتفاعی کمتر از 50 متر است، درحالیکه 87% ارگ جن از کلاس ارتفاعی کمتر از 10 متر برخوردار است. در ارگ کاشان در ابتدای ارگ ارتفاع تپههای ماسه‌ای کم و به تدریج در مرکز ارگ بیشتر می‌شود و به بیشترین ارتفاع تپه‌های ماسه‌ای می‌رسد. مدل‌سازی کمی روابط بین ارتفاع و فاصله تپه‌های ماسه‌ای در ارگ جن بیانگر این مطلب است که فعالیت تپه‌های ماسه‌ای محدود به بخش بالایی تپه‌ها است.در ارگ کاشان مقایسه فاصله بین تپه‌های تثبیت شده، خطی و مرکب نشان داد که تپه‌های تثبیت شده در فاصله نزدیکتری نسبت به دو تیپ دیگر تشکیل خواهند شد.