سنگ نگاری، کانه‌نگاری، ژئوشیمی و محاسبه تغییرات جرم عناصر طی فرایند دگرسانی گرمابی در کانسار اسکارن آهن اسپید (غرب قم)

کانسار آهن اسپید در کمان ماگمایی ارومیه - دختر و در غرب شهرستان قم قرار گرفته است. توده نفوذی سنگ میزبان این کانسار دارای طیف ترکیبی از دیوریت، کوارتز دیوریت تا مونزودیوریت است که تحت تاثیر نفوذ سیالات گرمابی دچار دگرسانی شده است. مهم‌ترین کانه موجود در این کانسار، هماتیت اولیه (الیژیست) است که همراه با پیریت، لیمونیت، گوتیت، مالاکیت و آزوریت دیده می‌شود. از جمله دگرسانی‌های قابل مشاهده در این کانسار می‌توان انواع پروپیلیتیک و آرژیلیک را نام برد که توسط کانی‌های شاخص این دگرسانی ها از جمله کلریت، اپیدوت، کربنات، تیتانیت، کانی‌های رسی و سریسیت شناسایی شده است. به‌منظور بررسی رفتار عناصر و محاسبه تغییرات جرم طی فرایند های دگرسانی گرمابی در کانسار آهن اسپید از روش ایزوکن گرانت استفاده شده است. محاسبات تغییرات جرم نشان می‌دهد که در حین دگرسانی پروپیلیتیک، اکسیدهای fe2o3، mgo، k2o و loi دچار غنی‌شدگی و اکسیدهای p2o5، tio2، na2o و sio2 دچار تهی شدگی شده اند. همچنین طی دگرسانی آرژیلیک نیز اکسیدهای sio2، k2o، na2o و p2o5 به سیستم دگرسانی وارد و در مقابل اکسیدهای tio2، fe2o3، mgo، cao و loi از سامانه گرمابی خارج ‌شده‌اند. تهی شدگی عناصر در زون پروپیلیتیک نشان‌دهنده تجزیه کانی‌های اولیه سنگ میزبان، وجود محلول‌های غنی از co2 و افزایش نسبت سیال به سنگ طی توسعه سیستم دگرسانی است. در زون آرژیلیک نیز افزایش na می تواند ناشی از اسیدی شدن پلاژیوکلاز ها و آلبیتی شدن آن ها باشد و کاهش اکسیدهای fe2o3 و mgo نیز ناشی از دگرسان شدن کانی های فرو منیزین از جمله آمفیبول و آزاد شدن fe در محلول های دگرسان کننده و خروج از محیط باشد. مقادیر شاخص شیمیایی دگرسانی محاسبه شده برای زون دگرسانی پروپیلیتیک و آرژیلیک به ترتیب برابر با 58.76 و 55.94 درصد می‌باشد که حاکی از شدت بیشتر دگرسانی پروپیلیتیک در کانسار اسپید است.