پهنه‌بندی تکتونیک فعال در گستره ساوه و پیرامون، جنوب غرب تهران

شاخص های زمین ریخت ساختی برای بررسی تاثیر فعالیت زمین ساخت فعال و تشخیص ناهنجاری های مرتبط با آن به‌ویژه در مناطقی که کار مطالعاتی کمّی بر روی این نوع فعالیت ها در آن صورت گرفته، می تواند ابزار مفیدی باشد. منطقه موردمطالعه، واقع در گستره ساوه، بخشی از زون ساختاری- رسوبی ایران مرکزی است. با مطالعه نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی و به‌کارگیری داده های رقومی ارتفاعی، وضعیت فعالیت نسبی زمین ساختی این گستره، با استفاده از برخی از شاخص های ریخت زمین ساختی ازجمله (hi)، (re) و(bs) ، (af)، (vf)، (vc) ، (v) ، (sl) ، (smf) و(iat)، در هشت پیشانی و نه حوضه (شورپایینی، لار، بیدلو، امیرآباد، شوربالایی، اشتهارد، بوئین‌زهرا، عرب و خررود) با هم مقایسه شده است. شاخص انتگرال هیپسومتری ، بلوغ نسبی تمام حوضه ها و فعالیت زمین ساختی بیشتر حوضه عرب نسبت به سایر حوضه‌ها را نشان می دهد. شاخص نسبت کشیدگی بیشترین کشیدگی برای حوضه های لار، شوربالایی و خررود و کمترین کشیدگی برای حوضه شور پایینی می باشد. شاخص عدم تقارن آبراهه ها بیشترین برافرازش را برای حوضه بیدلو نشان می دهد که برافرازش در سمت راست حوضه و ارتفاعات بین این حوضه و حوضه امیرآباد می باشد. شاخص های نسبت پهنای دره به عمق، شکل دره و نسبت عرض دره به ارتفاع دره، همگی بیانگر بیشترین فعالیت زمین ساختی در دره های واقع در مرز بین حوضه های شوربالایی و امیرآباد ، قسمت جنوبی حوضه لار و مرز بین امیرآباد و بیدلو می‌باشند. شاخص شیب آبراهه ، حوضه های خررود، بوئین‌زهرا و عرب را فعال ترین حوضه ها نشان می دهد. همچنین شاخص سینوسیتی پیشانی کوهستان، فعالیت زمین ساختی بالا را برای تمام حوضه ها بیان می کند. بر اساس نقشه پهنه بندی زمین ساخت فعال نیز می توان گفت، ارتفاعات موجود در مرز بین سه حوضه اشتهارد، شور بالایی و امیرآباد، حوضه لار و قسمت هایی از ارتفاعات موجود در بین حوضه های بیدلو و امیرآباد، دارای بیشترین فعالیت زمین ساختی بوده و در کلاس زمین ساختی 1 و بسیار فعال قرار گرفته‌اند که متاثر از عملکرد گسل های جارو، گمرکان،ایپک، تکیداق، علیشار می باشد. همچنین سایر قسمت ها در امتداد پیشانی کوهستان نیز در کلاس زمین ساختی 2 و فعال می باشند و مناطق پست تر حوضه هایی مانند خررود و بوئین زهرا و عرب در کلاس زمین ساختی 3 ، نسبتاً فعال و بخش هایی از حوضه های شور بالایی و شور پایینی در کلاس زمین ساختی 4 و فعالیت کم قرار گرفته اند. سه شاخص sl،smf وvf حساس‌ترین شاخص‌ها نسبت به حرکات گسل‌ها می‌باشند. بالاترین نرخ شاخص sl برای حوضه‌های خر رود ، بوئین‌زهرا و عرب است که منطبق با موقعیت گسل جنب و لرزه زای ایپک می‌باشد. همچنین فعال‌ترین حوضه از نظر شاخص smf ، حوضه امیرآباد است که در امتداد گسل تکیداق می‌باشد. کمترین مقادیر شاخص vf در مرز بین حوضه‌های شور بالایی و امیرآباد می‌باشد که در اطراف گسل‌های گمرکان و جارو می‌باشد.