مقایسه استعاره ادبی و استعاره سینمایی با شواهدی از شعر فارسی

فرایند اقتباس ادبی1 در سینمای داستانگو پرسابقه است و بسیاری از منتقدان سینمایی به مقایسۀ فیلم اقتباسی با منبع ادبی پرداخته­اند. نمونه این پژوهشها در تحقیقات دانشگاهی ایران نیز انجام شده است. در دهۀ اخیر برخی محققان این موضوع را با یک نگاه ماقبلی پی­ گرفته‌اند؛ یعنی پیش از اینکه اثر به فیلم تبدیل شود، قابلیتهای تبدیل آن را به فیلم موضوع تحقیق قرار داده‌اند. با اتخاذ این رویکرد می­توان کارکرد سینمایی استعاره در تصویرهای شعر فارسی را بازجست. بلاغت سنتی با تبعیت از دیدگاه ارسطویی، استعاره را کلمه­ای می­داند که بر اساس رابطۀ مشابهت به ­جای کلمه دیگری می­نشیند. این تعریف که به واژه، و در نهایت، به جمله نظر دارد، با تعریفهای پس از آن که از دیدگاه رمانتیک افلاطونی برآمده­اند، تفاوت دارد؛ زیرا از دیدگاههای اخیر استعاره با کل زبان رابطه­ای سازمند دارد و زاییدۀ تخیل فعالی است که باید معنایی را از یک شیء به یک شیء دیگر انتقال دهد.  با توسعۀ این دیدگاه در قرن بیستم و صورتبندی دقیق آن در یافته‌های زبانشناسان ساختگرا، استعاره اصلاً فرایندی است که در زبان محقق می­شود و نه ­تنها عامل انتقال معنا، که آفرینندۀ معناست، آن هم از طریق ایجاد کنش و واکنش میان دو امر که امر سوم را ایجاد می‌کند. برهم­سنجی استعارۀ ادبی با استعارۀ سینمایی بر اساس دیدگاه کلاسیک ارسطویی دشوار است؛ زیرا از این دیدگاه استعاره بر واژه استوار است و واژه بنیان رسانۀ کلامی است که ذاتاً با رسانه سمعی- بصری سینما متفاوت است.  اگر استعاره را به‌طور کلی و به‌منزله عنصر بنیادین فکر در نظر بگیریم، زبانِ کلامی و غیرکلامی می­توانند برخی مناسبات خود را با یکدیگر بازیابند. از این دیدگاه، تعامل استعاره‌های ادبی شعر فارسی و سینما در «دگردیسی عناصر زیبایی‌شناسانه» و با «معادل‌یابی عناصر سبکی» در دو رسانه تبیین می­شود

A Comparison between Literary Metaphor and Cinematic Metaphor With examples from Persian

Since the history of film adaptation in storytellercinema goes backto its earliest days, many film critiques have compared the adaptationsto their literary sources. Such researches are also conducted inuniversities of Iran and in the previous decade, and some critiqueshave viewed it in retrospect, that is they considered the potentiality ofa literary work for adaptation. With this approach at hand, we canstudy the function of metaphor in the images used in Persian poetry.Following Aristotle, traditional rhetoric defines metaphor as a wordwhich is used in place of another word on the basis of similarity. Thisdefinition which emphasizes word, and in greatest extent sentence, isdifferent from the definitions which are influence of by the platonicromantic views; since metaphor in such views has a organic relationwith the whole language, and is the generator of an active imaginationwhich should transfer meaning from an object to another one. Withthe expansion of this theory in twentieth century and its detailedformulation at the hand of structural linguists, metaphor is believed tobe a process which essentially is carried out in language, and not onlytransfer meaning but it creates meaning by causing interactionbetween two things which lead to the creation of a third thing.Comparing literary metaphor with cinematic metaphor on the basis ofan Aristotelian view is difficult, because metaphor in this view isbased on word, and word is the building blocks of spoken languagewhich is essentially different from the audiovisual media of cinema.But if we consider metaphor in whole and as the basic element ofthought, spoken language and non-spoken language can reestablishedtheir relations. In this view, the interaction of literary metaphor ofPersian poetry and cinematic metaphors is defined through the processof transformation of aesthetic elements and with findingequivalents for stylistic elements in two medias.