از قافلۀ مقلدان نظامی پژو هشی در احوال و آثار رشحه اصفهانی

نظامی گنجه‌ای خالق منظومه‌های پنجگانه موسوم به خمسه، شاعر قرن ششم هجری و استاد فن مثنوی‌سرایی بزمی است. تقلید از نظامی گنجه‌ای در تاریخ ادبیات ایران و نظیره‌سازی از مثنویهای او بعد از قرن ششم رواج جدی یافت. نزدیک یک‌صد تن از شاعران فارسی‌زبان در طول هشت‌صد سال تاریخ ادبیات پس از نظامی موفق شدند در تقلید از وی مثنویهای داستانی با درونمایه حکمی، اخلاقی، عرفانی و تاریخی خلق کنند. یکی از مقلدان نظامی، رشحه اصفهانی شاعر سده سیزدهم بوده است. رشحه اصفهانی در مثنوی نوروز و جمشید، که به تقلید از لیلی و مجنون سرود، تلاش کرد که داستانی جذاب بیافریند و در خلال این داستان تذکره‌ای از شاعران هم‌عصر خود درج کند. تذکره منظوم رشحه در تعارض با فن مثنوی سرایی و به‌عنوان وصله‌ای نامناسب در میانه داستان عاشقانه توجه احمد گلچین معانی را برانگیخت. گلچین معانی این تذکره را از دل مثنوی بیرون کشید و مستقلاً منتشر کرد. در این پژوهش، که به شیوه توصیفی- تحلیلی نوشته شده‌است، منظومه نوروز و جمشید نقد و بررسی، و بر اساس نظریه‌های علمی، دلایل عدم توفیق مقلدان نظامی به‌طور عام و رشحه اصفهانی به‌طور خاص مشخص می‌شود. در خلال این پژوهش با احوال و آثار رشحه به‌عنوان شاعری توانا در سده سیزدهم آشنا می‌شویم. 

from the caravan of nezami’s imitators: a study of the life and works of rashha-ye esfahani

nezami ganjavi, the creator of the five epic poems known as the khamsa of nezami, was a 12th-century persian poet and a master of romantic masnavi composition. imitation of nezami ganjavi and the creation of works modeled after his masnavis gained significant traction in persian literary history following the 6th century ah. over the course of eight hundred years, nearly one hundred persian-speaking poets succeeded in composing narrative masnavis inspired by nezami, with themes ranging from philosophical and ethical to mystical and historical. one such imitator was rashha-ye esfahani, a poet of the 13th century ah. in his masnavi nowruz and jamshid, composed in imitation of nezami’s layla and majnun, rashha attempted to craft an engaging story while embedding a poetic tazkira (biographical anthology) of his contemporary poets within it. this poetic tazkira, clashing with the conventions of masnavi composition and appearing as an incongruous insertion within a romantic narrative, drew the attention of ahmad golchin ma’ani. golchin ma’ani extracted this tazkira from the masnavi and published it independently. written in a descriptive-analytical method, this study aims to critically examine the nowruz and jamshid masnavi and, based on scholarly theories, explore the reasons behind the lack of success of nezami’s imitators in general and rashha-ye esfahani in particular. through this research, we also become acquainted with the life and works of rashha as a capable poet of the 13th century ah.