تحلیل استعاره‌های مفهومی زن در افسانه‌های ایرانی

در این مقاله، برآنیم با بررسی افسانه های ایرانی، که حوزۀ مقصد آنها «زن» و واژه های هم حوزه با آن است با شناخت حوزه های مبدا و مقصد پرکاربرد به ویژگیهای شناختی، ساختهای فرهنگی، اجتماعی، جهان بینی ها و تفکرات غالب موجود در افسانه ها دست یابیم. جامعۀ آماری این پژوهش، شامل 85 افسانه از  کتاب فرهنگ افسانه های مردم ایران (1380) جلدهای پنجم و ششم از علی اشرف درویشیان و رضا خندان است. روش تحلیل داده ها کمی است که بعد از ارائه آمار و بسامد به تحلیل کیفی داده ها نیز پرداخته شده است. از مجموعۀ بررسی شده، 128 استعاره مفهومی با حوزۀ مقصد زن و دختر استخراج شده است. نتایج بیانگر این است که نگرش غالب به زن در این افسانه ها سنتی و کلیشه ای است؛ به عبارتی در افسانه های ایرانی برای مفهوم سازی زن از یازده حوزۀ مبدا گوناگون مانند «گیاه»، «حیوان»، «شیء»، «غذا»، «میوه»، «عناصر طبیعی» و... استفاده شده است که هر واژۀ منتخب در حوزۀ مبدا، معانی ضمنی خاصی را به مخاطب القا می کند. سرانجام، حوزه های مبدا مرتبط با زنان در این افسانه‌ها بیانگر بار معنایی مثبت چون «سرزندگی و آرامش بخش بودن زن»، «حیات بخشی»، یگانگی و محبوب بودن» او و هم‌چنین بار معنایی منفی مانند «پلید و شیطانی بودن او»، «غم‌آور»، «ستمگر و آسیب رساننده بودن او» است 

analysis of conceptual metaphors of women in iranian legends

in this research, iranian fairy tales whose destination field is woman and words related to it are examined to use this theory in these stories and to know the source domains and destination domains of the widely used, cognitive characteristics, cultural and social constructions, worldviews and prevailing thoughts. in this research, 85 stories are analyzed, among which 128 conceptual metaphors with the destination domain of woman are extracted. based on the research results in iranian legends, 11 source domains, including plants, animals, objects, food, fruits, natural elements, etc., have been used to conceptualize woman. these source domains in relation to women sometimes carry a positive meaning such as the vitality and comfortingness of a woman, life-giving, unity and popularity, and sometimes a negative meaning such as evilness. they convey a oppressive and harmful nature about women. finally, the prevailing attitude towards women in these legends is traditional and stereotyped.