تحلیل اساطیر آفرینش و باروری در باورها و رسوم عامیانه جنوب ایران درباره نخل (با تکیه بر شهرستان جهرم)

نخل در سرشت اساطیری خود یکی از ایزدان نباتی بین‌النهرینی و عیلامی است که نشانه‌هایی از ذات بغانه او در تجسّد انسانی و دگرگون‌شده آن در باورها و آداب و رسوم مردم جنوب ایران در ارتباط با اساطیر آفرینش و باروری بر جای مانده است. سرگذشت اساطیری نخل به صورت انسان‌پنداری در بیشتر سنتها و باورهای عامیانۀ مردم جنوب به هم شباهت دارد و باعث شده است باورهایی چون آفرینش نخل از نخاله انسان و دانستن نخل به عنوان همدم در جنوب رواج داشته باشد. قداست نخل و باورهایی نظیر اینکه نخل اندام و احوالی چون انسان دارد و آیین‌هایی چون عروس‌کردن، تهدید نمایشی و قربانی نخل و... در اسطوره‌های زایش و باروری ریشه‌ دارد. فرایند شخصیت‌سازی مردم جنوب از نخل از نظر چرخه مرگ و حیات و رستاخیز تا الهه باروری، مکمّل یکدیگر و بیانگر تلقی از جایگاه کیهانی نیروی مونث در نظام هستی است. این مقاله با بررسی میدانی و کتابخانه‌ای به روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی اساطیر مربوط به آفرینش و باروری در باورهای عامیانه مردم جنوب درباره نخل با تکیه بر مردم جهرم پرداخته و عناصر اساطیری آن را در رسوم و باورهایی چون تولد و تقدّس نخل، باروری، عاشقی، دیوانگی، مرگ و تابوت نخل نشان داده است.

analysis of the myths of creation and fertility related to palms in southern iran (base on jahrom's beliefs)

the palm tree in its mythical nature is one of the mesopotamian and elamite vegetable gods, whose traces of its alien nature in human incarnation and its transformation have been left in the beliefs and customs of the people of southern iran in relation to the myths of creation and fertility. the mythical history of the date palm in terms of anthropology is similar to most of the traditions and popular beliefs of the people of the south, and has led to beliefs such as the creation of the palm from human palm and knowing the palm tree as a companion in the south. the sanctity of the palm and beliefs such as that the palm has organs and conditions like human beings and rituals such as marriage, the dramatic threat and sacrifice of the palm, etc. are rooted in the myths of birth and fertility. the process of characterization of the people of the south from the palm tree in terms of the cycle of death and life and resurrection to the goddess of fertility, complement each other and express the perception of the cosmic position of the female force in the universe. this article is a descriptive-analytical field and library study to analyze the myths related to creation and fertility in the folk beliefs of the people of the south about the date palm based on the people of jahrom and its mythological elements in customs and beliefs such as: birth and sanctity of palms. it has shown fertility, love, madness, death and the coffin of the palm tree.