تحول شخصیت درحکایات مشابه مولوی و عطار

اگرچه مولوی به گفته خود برای ظاهر حکایت اهمیت چندانی قائل نیست و آن را پیمانه‌ای برای دانه معنی می‌داند، عملاً پیمانه‌ای که برای نقل دانه معنی برمی‌گزیند بسیار زیبا و شکیل است. برای روشنتر شدن این معنی کافی است نظری به حکایات مشابه مولوی با دیگر شاعران و نویسندگان قبلی بیفکنیم. می‌دانیم که قسمت اعظم حکایات مولوی در مثنوی به وسیله دیگران قبلاً نقل شده است. اگرچه بدون شک مهمترین هدف مولوی از ذکر و بیان این حکایات، نتایج‌ مختلف عرفانی است که از اجزا و کلیت حکایات می‌گیرد در بیشتر موارد برای غنای حکایت در آنها دخل و تصرفهایی کرده که تقریباً در تمام موارد کاستیهایی را برطرف کرده و یا حکایات را زیباتر جلوه داده است. این دخل و تصرف و تغییرها شکلهای گوناگونی دارد؛ از جمله حقیقت نمایی حکایات، جهانی کردن شخصیتهای داستان، استفاده از طنز و... .یکی از مهمترین دخل و تصرفهای او در حکایات، پویایی شخصیتها و قهرمانان در مقابل ایستایی همان شخصیتها در حکایات دیگران است.به طور خلاصه می‌توان گفت قهرمانان و شخصیتهای حکایات مولوی آهسته آهسته در طول حکایت به آگاهی می‌رسند و گره داستان که برای خواننده گشوده می‌شود برای خود قهرمان هم گشوده می‌شود و قهرمان در پایان حکایت معمولاً به اشتباه خود پی می‌برد. این موضوع از نظر روانی بر خواننده و مخاطب تاثیر بیشتری می‌گذارد زیرا همچنان که قهرمان حکایت لحظه به لحظه از غفلت دور، و به آگاهی و دانش نزدیک می‌شود، مخاطب و خواننده که ناآگاهانه خود را با او برابر نهاده است، احساس شعف و رضایت بیشتری می‌کند و در نهایت چنین می‌پندارد که خود اوست که به آگاهی رسیده و یا به اشتباه خود پی برده است.در این مقاله از این جهت حکایات مشابه مولوی و عطار با هم مقایسه شده است. از مجموع 390 حکایت مثنوی حدود 42 حکایت با حکایات عطار مشابه است. حداقل قهرمانان 15 حکایت مولوی در طول داستان متحول می‌شوند (به آگاهی می‌رسند و یا عملاً به اشتباه خود پی می‌برند.) این در حالی است که در همین حکایات در مثنویهای عطار، قهرمانان چنین نیستند. 

Character Change in the Similar Stories by Molavi and Attar

Heidari.A.,PH.D   Abstract: Although Molavi does not care much about the form of a story and accords only secondary importance to it (he considers it as a means of getting to the core of meaning), he actually uses very graceful and elegant formal devices. To see this for yourself, just take a look at the similar stories narrated by other poets and writers. As we know, most of the stories related by Molavi in his Masnavi come from other sources. No doubt, the main aim of Molavi in telling these stories is to arrive at various mystical conclusions, but in most cases he himself has modified them. The result is nearly perfect and aesthetically better versions. These adjustments and modifications come in different forms, e.g. factualized stories, universalized characters, irony, etc.      A major adjustment characteristic of Molavi’s stories is that he has made  already static characters and protagonists, as portrayed in previously narrated versions, dynamic. In short, the protagonist and other characters in Molavi’s stories grow more informed and gain further knowledge as the story progresses: at the same time as the problem gets resolved for the reader, it clears up for the protagonist who often gets insight into his own mistake in the end. This leaves a greater effect on the reader’s mind, because as the protagonist gets more and more distant from ignorance and closer and closer to knowledge and truth, the reader having identified with him feels greater delight and pleasure, and finally through empathy thinks that he himself has gained knowledge or realized that he was wrong.   This article compares similar stories told by Molavi and Attar. Some 42 of the 390 stories in the Masnavi have similar versions in Attar’s work. The protagonists in at least 15 of the Masnavi stories undergo a major change as the story goes on (they gain knowledge or realize their mistake). This is not true of the principal characters in Attar’s masnavis.