نقد ریخت‌شناختی حکایتهای کشف‌المحجوب و تذکره‌الاولیا

تحلیل ریخت‌شناختی به روش ولادیمیر پراپ1 در حدود 200 حکایت عارفانه از دو کتاب ارزشمند کشف‌المحجوب و تذکره‌الاولیا مشخص کرد که در خویشکاری2 خاص عارفانه‌ها، که کرامت در جایگاه برجسته و نقطۀ عطف داستان واقع است، تابع معنای دامنۀ بیشتری نسبت به گونه‌های دیگر (عامیانه‌ها، عاشقانه‌ها و ...) دارد. با وجود اینکه تعداد نقش ویژه‌ها محدود است از گوناگونی بسیاری برخوردار است. تنها عامل همسانی در چنین آرایشهای کوچک‌ مقیاس با رنگهای متنوع، جایگاه نقش ویژه‌هاست؛ همچون قرار گرفتن کدهای رمز در محلهای ویژه در راستای همخوانی با نقطۀ عطف داستان. در این تحقیق، سه حوزۀ کنش3، مشخص شد و تعداد خویشکاریها به 11 رسید که بعضی با آنچه در عامیانه‌ها وجود دارد، همسان، و بعضی دیگر جدید و خاص عارفانه‌ها‌ست.   

Morphological Criticism of “Kashf-ol-Mahjoob” and “Tazkerat-ol-Ouliya” Tales

  S.E.Qafele Bashi PH.DS.Z. Behrooz AbstractThe morphological analysis of about 200 mystical narratives from the valuable Persian books – Kashf-ol-Mahjoob and Tazkerat-ol-Ouliya – revealed that within the particular field of mystical narratives, generosity possesses a prominent position in the climax of the story; while it is also more faithful to the meaning compared to other genres. At the same time though these unique roles face more limitation, they enjoy more variety as well. The only factor for similarity is due to the position of their functions; like the position of codes in an allocated space considering the turning point of the tale. Therefore Propp’s theory fits in the semiotic domain. Through this research three actions were realized; though the number of functions reached eleven. Some of these are similar to those functions in folktales, while some of the others are new as in the mystical tales.