تجزیه و تحلیل قصه سمک عیار براساس نظریه ولادیمیر پراپ

در چند دهه اخیر، که روایت‌شناسی به عنوان علم مطرح شده است، روایت‌شناسان تلاش کرده‌اند به الگوهای روایتی مشخصی دست یابند تا بتوانند تمام ساختارهای روایتی، چه قصه‌های قدیمی و چه رمانهای امروزی را با این الگوها تجزیه و تحلیل کنند. در این زمینه نیز تلاشهای فراوانی توسط محققان انجام شده است، اما کار ولادیمیر پراپ تا زمان خود از دیگران پرثمرتر بوده و نظریه او به رغم کاستی‌هایش، تحول عظیمی در علم روایت‌شناسی به وجودآورده است. پراپ در کتاب ریخت‌شناسی قصه‌های پریان به توصیف قصه‌ها براساس اجزای سازنده آنها و روابط متقابل این اجزا پرداخته است. پراپ پس از تجزیه و تحلیل صد قصه از قصه‌های روسی به سی و یک خویشکاری1 دست یافته است. او معتقد است می‌توان قصه‌های عامیانه و حتی رمانسها را نیز با این الگو تجزیه و تحلیل کرد. این مقاله می‌کوشد تا الگویی را که پراپ از تجزیه و تحلیل قصه‌های پریان به دست آورده است بر روی قصه سمک عیار نشان دهد و با نتایج تجزیه و تحلیل پراپ مقایسه کند؛ به عبارت دیگر، این مقاله سعی در ریخت‌شناسی قصه سمک‌عیار دارد.اگرچه کار پراپ درباره قصه پریان است، نظریه‌های او چنان ظرفیت زیادی دارد که شامل قصه‌های ایرانی از جمله قصه سمک‌عیار هم می‌شود. بسیاری از کارکردها و کنشهای بررسی شده در قصه سمک‌عیار، کم و بیش با روایت‌شناسی پراپ یکسان است و این مقاله بر مبنای نظریه او است.  

The Analysis of Sam’ak A’ayar’s Tale Based on Vladimir Propp’s Theory

 A.Khaefi, Ph.D.J.Feizi GanjinAbstractAs narratology has been known as a field of scientific study since a few decades ago, the narratologists have made an attempt to define specific narrative patterns. As a result they can analyze and interpret all the narrative structures through these patterns in both the old stories and the new modern novels. Many attempts took place in this field, but Vladimir Propp was ahead of others in his own time, and so his theory provided and caused a huge evolution in the science and field of narratology despite all its shortcomings and deficiencies. Propp focuses on the description of stories on the basis of their constructive elements and their mutual relations in his book entitled as “The Morphology of Fairy Tales”. After analyzing about 100 Russian stories, he obtained 31 conclusions. He believes that even the folk tales and the romances can be analyzed and interpreted within the framework of this pattern.The Tales of Sam’ak A’ayar are long Persian folkloric stories composed in the pre-Islamic era and finally developed in the sixth century.This paper intends to reveal Propp’s pattern, considering the Tale of Sa’mak A’ayar and then it compares the outcomes with Propp’s analysis and interpretation. In other words the present paper intends to study the Tale of Sa’mak A’ayar through a morphological approach. Although Propp’s theory is about the fairytales, still it enjoys a high potential for the Iranian stories; including the story of Sa’mak A’ayar. Many of the functions and the pragmatic studies made on the Tale of Sa’mak A’ayar are quite similar to Propp’s theory on morphology.