روابط سنایی با شاهان (از حدیقه و دیوان اشعار)

به دلیل آمیخته شدن مشاغل و کارهای اجتماعی سیاسی پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) به حرام و شبهه، صوفیه از مشارکتهای سیاسی اجتماعی، دوری نموده و ارتباط با پادشاهان را نکوهش کرده‌اند.سوال این پژوهش این است که با وجود نکوهش ارتباط با پادشاهان، رابطه سنایی با این قشر چگونه بوده است.با توجه به اهدای حدیقه‌الحقیقه به بهرامشاه و مدح او و اعوان و انصارش روشن است که سنایی با پادشاهان غزنوی معاصر خود، ارتباط خوبی داشته است. این امر پرسش دیگری را پیش می‌آورد: حکیمی که دنیاگریزی و اخلاص را آموزش می‌دهد و الگوی بسیاری از عارفان پس از خود بوده و همواره مردم را به توکل به خداوند متعال توصیه کردن، چگونه شاهان را مدح گفته است؟ پاسخ ساده برخی این است که این نوع شعرها به دوره جوانی سنایی مربوط است؛ اما با تامل در این بخش از شعرهای حکیم، درمی‌یابیم که وی با نزدیک شدن به بهرامشاه و فرزندش مسعود، سیاست اصلاح و تربیت آنان را در پیش گرفته است. وی با نصیحتهای مستقیم و با تمثیلهای آموزنده، ظلم و بیداد را نکوهیده، و شاه را به عدل و عفو و احسان و بردباری در برابر رعیت، تواضع، دوراندیشی و رای خردمندانه و شجاعت و سلحشوری در حفظ دین و مملکت و به طور کلی مکارم اخلاق تشویق کرده است؛ یعنی از موقعیت خود برای اصلاح مملکت بهره برده است؛ گرچه فقر مالی و اوضاع نابسامان سیاسی و اتهاماتی به وی در درخواستها و مدحهای وی بی‌تاثیر نبوده است.  

Sanayi’s Relation with the Kings (According to Hadiqah and his Book of Poetry)

 Mahin Panahi,PH.D. AbstractSince after Prophet Mohammad’s death, jobs and social-political activities were intermingled with non-religious (the Islamic word is “harram”) issues, Sophists avoided any sort of social-political participation with the kings and also despised and reproached any kind of relation with them.The question raised in this research is; “despite reproach regarding having any relation with the kings, how was Sanayi’s relation with this social class?”Considering the fact that Sanayi dedicated “Hadiqat-ol-Haqiqat” to Bahram Shah, and admired him, in addition to his courtiers and friends, it becomes quite clear that Sanayi had a good relation with the contemporary kings of his own time; which belonged to the Qaznavi dynasty. This point raises another question; he was a wise man who taught seeking non-materialism, chastity and faith and became the follower of many mystics who appeared after him, and always advised people to rely on God and trust him. So how could he possibly admire the kings? The simple answer given by some is that these poems were created when he was a young man; but then serious contemplation of his poetry makes us realize that as Sanayi became closely attached to Bahram Shah and his son, Mas’oud, he made an attempt to reform and educate them in a proper manner. He frankly and through direct advices and thoughtful allegories, any kind of suppression and encourages the king to be fair, forgiving, patient, do good things for the pheasants, behave in a humble manner, be sensible, wise, brave and thoughtful in religious issues, matters related to the nation; in other words in general he encourages the king to behave in the best possible manners. Sanayi tells the king to utilize his position for reforming the country; although poverty and the unsuitable political situation of the time influenced his requests and had a serious role in the matters he was accused of.