نقد و تحلیل تطبیقی دیدگاه‌های تفسیری سنایی در حدیقه الحقیقه

سنایی در آثار خویش به اقتضای سخن آیاتی از کلام الله مجید را  تفسیر کرده است. در این تفاسیر او نیز مانند عارفان دیگر بیش پیش از اینکه در پی تفسیر آیه باشد در صدد بیان دیدگاه خویش است و در عین حال در برخی موارد تفسیر او با تفاسیر دیگران تفاوت دارد و از نکته‌سنجیهای دقیق و تصویرسازیهای بدیع برخورداراست که ارزش عرفانی و ادبی خاصی به آن می‌بخشد.در این مقاله ابتدا دیدگاه‌های تفسیری سنایی بر اساس نوع آنها طبقه‌بندی، و سپس به نقد و تحلیل آنها پرداخته شده است به گونه ای که نخست، نظر سنایی درباره آیات توحیدی و موارد مرتبط با آن بیان شده، و سپس تفسیر آیات مربوط به پیامبران و بویژه پیامبر اکرم(ص)، تحلیل گردیده است. بعد از آن تفسیر آیات مربوط به مسائل دیگری از قبیل آفرینشِ انسان، کرامت، امانت، توبه، قضا و قدر، بررسی گردیده ودر همه موارد، نظر وی با نظر عارفان دیگر، مقایسه و تحلیل شده است.  

The Comparative Criticism and Analysis of Sanayi’s Interpretive Views in Hadiqat-ol-Haqiqat

  Manzar Soltani, PH.DAbstract: Sanayi has interpreted some of the verses in the Holy Quran regarding how they relate to his own works. In these interpretations, just like the other mystics, he seeks to express his own individual impressions and views rather than interpreting the verses. The point is, in some cases his interpretations differ with others, enjoying subtle, delicate and innovative insights and images which offer a uniquely mystical and literary value to his work.This essay primarily categorizes Sanayi’s interpretive attitudes on the basis of their form and kind, and following it his approaches are criticized and analyzed. This is done in a manner that first of all Sanayi’s views about verses on unity and its related topics are expressed, and then his interpretations on the verses about the prophets, and especially Prophet Mohammad, are analyzed. Following these parts, the interpretations given on matters such as human creation, blessing, decent safe-keeping, repentance, fate and destiny are surveyed. In all these cases, Sanayi’s views are compared with the views of other mystics and analyzed too.