بازشناسی مضمون حماسی اساطیری «رویارویی پدر و پسر» در روایتی از تذکره الاولیا

اشتراک و استمرار برخی از الگوها و مضامین اساطیری در ناخودآگاه فردی، تباری و جمعی انسان، دستاویز اصلی نقد اسطوره‌ای برای بازیابی و تحلیل تجلیات مختلف اسطوره و آیین در انواع ادبی است. از منظر این نقد و اصول و مبانی آن، در تذکره‌الاولیای عطار به عنوان یکی از متون پایه‌ای ادب عرفانی، چند نکته در خور ذکر به نظر می‌رسد؛ از جمله این که بر طبق ساختار‌شناسی داستان ابراهیم ادهم و پسرش و مقایسه اجزای داستانی آن با چند روایت مشهور « نبرد پدر و پسر» احتمالاً طرح کلی این داستان بر الگوی داستان رستم و سهراب پرداخته شده و در قالب بن‌مایه حماسی – اساطیری «رویارویی و ستیز پدر و پسر» - البته با تفاوتهای ناشی از صبغه عرفانی آن – قابل بررسی است. ابراهیم ادهم از صوفیانی است که گزارش احوال او با مضامین داستانی و افسانه‌‌ای درآمیخته است و با توجه به نفوذ و تاثیر شاهنامه در تبدیل سرگذشت و سیمای بعضی شخصیتهای تاریخی به روایات و چهره‌های مردم پسند و غیرتاریخی، این حدس چندان نامتحمل نیست که در پرداخت داستان «ابراهیم ادهم و پسرش» الگوی کلی روایت رستم و سهراب مورد نظر بوده باشد.  

A study on myth-epical concept of “Father and Son Facing” in Attar's Tazkart-al awliya

 Alizade.,N. ,PH.D.Aydenloo.,S.Abstract The commonalities and continuation of some mythological archetypes and concepts in an individual, racial and human being collective unconsciousness is the principal criterion for the use of mythological criticism in recalling and analyzing various manifestations of myth and rituals in literary genres. According to mythological criticism, some important points are revealed in Attar’s Tazkart-al awliya. For instance if we take structuralism approach to the story of Ebrahim Adham and his son and compare the elements of this story with famous narratives on “father-son” battle, we can conclude that this story is designed based on the narrative of “Rostam and Sohrab”.