برون از پرده؛ «جستاری در تصاویر بر ساخته‌ نظامی با ابزار موسیقی در پنج گنج»

نظامی از جمله شعرای مشهور در ترکیب‌سازی است. از میان واژگانی که در خمسه برای آفریدن تصاویر بکر مورد توجه قرار گرفته نام آلات و اصطلاحات مربوط به موسیقی است. نظامی ضمن آشنایی کامل با ابزار و اصطلاحات موسیقی، آنها را در سه زمینه‌ بزم، رزم و مسائل عرفانی و زاهدانه – متناسب با محتوای هر یک از مثنوی‌های خمسه - به خوبی به کار گرفته است. در مخزن‌الاسرار این ابزار در خدمت زهد و عرفان قرار گرفته‌اند، حال‌ آنکه محتوای بزمی خسرو و شیرین ایجاب می‌کند ترکیبات در خدمت بزمها و عاشقانه‌ها باشد. همچنین از آنجا که لیلی و مجنون داستان عشقی نافرجام است این ابزار برای بیان لحظات دردآلود و اندوهبار دو عاشق به کار رفته‌اند، از سوی دیگر چون هفت پیکر دنیایی هوس‌آلود را مصور می‌کند، بنابراین ابزار موسیقی، هوس و شور و تمایلات نفسانی را به اوج می‌رسانند. در شرفنامه نیز که داستان کشور‌گشاییهای اسکندر است، موسیقی رزمی کاربرد بیشتر و بهتری دارد. نظامی در اقبالنامه دوباره مجال پیدا می‌کند مانند مخزن‌الاسرار به اخلاق بگراید و موسیقی را به خدمت مضامین حکمی درآورد بنابراین نظامی با مهارتی که از خود به خرج داده با این ابزار متناسب با موضوع تصاویری بکر آفریده است. 

A look at Nezami’s Innovative Images made by Using Musical Instruments in PanjGanj

 Amin .A., ,PH.D Mirzania . M., ,PH.D Afkhami . M.A.Abstract: Nezami is one of the famous poets constructing innovative images. Among the terms used are musical terms and idioms .Nezami seems familiarized with musical instruments and idioms and he has artistically used them in three areas, i.e. lyrics, epics and mystical and virtual issues. Implementation of there terms goes well with the context of Khamseh.In Makhzanalasrar, these musical instruments and idioms are used to express mystical and virtual meanings in Khosrow va Shirhn. Leili va Majnoon is tragic love story, thus, these musical terms are implemented to display grief and sorrow of the two lovers. In Haftpeykar, however, these musical terms and idioms express a fanciful love. These musical terms and idioms bring excitement, and fancy to the maximum level.Sharafnameh is a story about Alexander, the conqueror, and we observe that the musical terms and idioms are best used and finally in Eghbalnameh. We also see that a picture of Alexander is as a prophet. Therefore, it can be observed artistically. Nezami can make use of innovative images with use of musical instruments.