شمس تبریزی و تفسیرهای بدیع او از آیات قرآن

قرآن کریم از آن هنگام که از طرف حضرت باری بر قلب رسول خویش نازل گردید، به دلیل ساخت زبانی، بافت معنایی و ویژگیهای بلاغی بی‌مانندش مورد توجه مخاطبان قرار گرفت؛ به گونه‌ای که حتی سوالات متعددی را برای اصحاب پیامبر اکرم (ص) به وجود می‌آورد و آن حضرت به فراخور درک و آگاهیشان به رموز معنایی پاره‌ای از آیات اشاره می‌کردند. بنابراین، می‌توان گفت تفسیر قرآن از بدو نزول آیات آغاز گردید و با گسترش اسلام و افزایش تعداد مخاطبان و رشد آگاهیهای دینی پیروان آن، وسعت و عمق بیشتری یافت. به طوری که رویکردهای متفاوتی در تفسیر قرآن اعم از بررسی اختلاف قرائتها، تفسیر لغوی و نحوی، تاریخی، کلامی، سیاسی و عرفانی در میان مسلمانان به وجود آمد و مفسران اسلامی در هر یک از حوزه‌ها، آثار پرشمار و ارزشمندی خلق کردند. تفسیرهای عارفانه نیز در کنار سایر تفاسیر از قرون اولیه مورد اهتمام قرار گرفت و آثار مدونی در این زمنیه نگاشته شد. اما عارفانی بودند که به صورت پراکنده و در لابه‌لای آثار خویش بعضی از آیات قرآن را تفسیر یا تاویل می‌نمودند. جستجو، یافتن و تحلیل این تفسیرها کمک شایانی به تبیین سنت تفسیرنویسی عارفانه خواهد نمود. شمس‌الدین محمد تبریزی در تنها اثر خویش؛ یعنی «مقالات» نظریه‌های جالب تفسیری و تاویلات بدیعی از پاره‌ای از آیات قرآن دارد و خود ادعا می‌کند از هیچ مفسر پیش از خود تاثیر نپذیرفته است. در این مقاله ضمن تشریح نظریه و رویکردهای وی به علم تفسیر، نمونه‌هایی از تفسیرهای او را آورده و با تفسیرهای عرفانی پیش از وی مقایسه کرده‌ایم. شمس تبریزی در تفسیرهای معدود خویش، تفسیر واژگانی، تاریخی و کلامی را نادیده می‌گیرد و به تفسیر تخیلی متکی بر اسطوره­های مذهبی نیز توجهی نمی‌کند. بلکه براساس «تجربه­ عارفانه­شخصی» خویش، آیات را تفسیر و تاویل می‌کند.با مقایسه تفسیرهای وی با آثار پیشینیان، به این نتیجه رسیدیم که شمس، هرچند نتوانسته است خود را یکسره از سیطره سنت تفسیرنویسی عرفانی قبل از خود خارج کند، در تفسیرهای معدود خود رهیافتهای کاملاً‌بدیع و تازه‌ای دارد و به دلیل اصالت دریافت و تاویلات وی، نمی‌توان در سنت تفسیرنویسی عرفانی آنها را نادیده گرفت.    

Shams al din's and his Koran interpretation

    Taheri.Gh.,PH.D. Abstract Holly Koran when inspired to Prophet Mohammed from God is pay intentioned by his companions and he explained it occasionally. Because, it’s lingual structure, textual meaning and rhetoric was extremely unique. Therefore, interpretation of Koran was started from companion’s period and spread in later times that Islam and Moslems were increased. In the Islamic civilization, deferent methods used for the Holy Koran interpretation, such as lexical and grammatical, philosophical and political and mystical approaches have been come into existence historically.Mystical interpretations made in the first centuries were in form of complied works too. But, a few mystics have produced scattered interpretation in their works among which Shams al din Tabrizi is one.In his only work, namely Maghalat e Shams, are interesting interpretational theory and new hermeneutics from a few verse of Koran. He has claimed, in somewhere, that he has not used early works. This paper deals with his approach and interpretations and compared it whit other works. Shams, in his limited interpretation, wink at lexical, historical and philosophical methods. He interprets the verses according to his personal mystic experience. .