نظام فکری خیام

عمر خیام در شعر و ادب فارسی مظهر و نماینده جهان‌بینی ویژه و صدای بسیاری از متفکران و شاعران خاموشی است که دم فرو بستند و سخن خویش را به نام او منتشر ساختند. در این مقاله نگارنده در پی آن است که با بررسی نظام مکتب تفکر خیامی، اصول و ویژگیهای این مکتب را نشان دهد و برای این منظور روش تحقیقی را برگزیده که ترکیبی از شیوه‌های نقد مبتنی بر مواد مکتوب و رویدادهای تاریخی و روشی پدیدارشناختی است و سعی کرده است که به جای تکیه کردن بر مسائل پایان‌نیافته‌ای مانند اصالت شعر خیام و هویت خود او، نظر متعادلتری از پیام وی را ارائه کند و با بیان پیشینه تحقیقات خیام‌پژوهی، تحقق این مقصود را عملی‌تر سازد.  به همین منظور تفسیرهای گوناگون – و بعضاً متضادی- که تاکنون از رباعیات خیام صورت گرفته، معرفی، و میزان تطابق این آرا را با اندیشه‌ها و گفته‌‌های خیام بررسی، و سرانجام برای تعیین چارچوب و اصول مکتب فکری خیام، موفق شده است با توجه به مضمون و پیامهای مشترک میان رباعیات، نظام فکری خیامی را به پنج مقوله اصلی تقسیم کند و اصل پیام خیام را در هر مورد با ذکر شواهدی از رباعیات تحلیل کند.

Khayam’s Thought System

 M. Fazeli.PH.D.AbstractIn the Persian poetry and literature, Omar Khayam is the representative figure of a peculiar worldview and the voice of several thinkers and silent poets who kept silent and as a matter of fact offered their words and speech through his name. Therefore this article intends to show the major principles and characteristics of Khayam’s school of thought. The research method chosen for this purpose is a combination of critical methods based on written material, historical events and phenomenal methods. And instead of relying on unfinished issues such as the originality of Khayam’s poetry and identity, it offers his message in a rather more balanced manner. Through referring to the previous researches made on Khayam, this goal was made practical.So for earning this purpose various interpretations, and even contrasting ones, made on Khayam’s poetry and their relevance with his thoughts and speech was surveyed. Finally for determining the principles and structure of Khayam’s school of thought, his thought system was divided into five major categories considering the common concepts and messages within these poems. Then by offering an example from Khayam’s poetry, the message and motif that he had in mind was analyzed.