بازخوانش بینامتنی رمان اسطوره‌ای «یکلیا و تنهایی او» نوشته تقی مدرسی

بازگشت به اسطوره‌ها و طرح نمادین آنها در قالب رمان، می‌تواند از یک سو، واکنشی به واقعه سیاسی یا اجتماعی نامطلوب باشد و از دیگر سو، راه حلی برای ضرورت بازنگری معرفتی در بنیاد تفکر ملی تلقی شود. «یکلیا و تنهایی او» از جمله رمانهای اسطوره‌ای فارسی است که با این انگیزه‌ها، پس از کودتای 28 مرداد در ایران نوشته شد. آنچه ضرورت بازاندیشی را در این رمان ایجاب می‌کند، گرایش خلاف هنجار «تقی مدرسی» در بازنمایی اسطوره غیربومی است. از آنجا که واکاوی روایت اسطوره‌ای این رمان، می‌تواند رهگشای تحلیلی منطقی درباب علت گرایش تقی مدرسی به اسطوره‌ای غیربومی باشد، این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر خوانش بینامتنی رولان بارت تلاش کرده است به تفسیری دیگرگونه از رمان دست یازد. مطابق نتایج این تحلیل، نویسنده یکلیا بیش از هر اسطوره‌ای، ژرف‌ساخت رمان خویش را با اسطوره لیلیت در عهد عتیق همسو کرده است که در قالب شخصیت تامار و کنشهای او نموی آشکار می‌یابد. اما آنچه نویسنده را به این اسطوره توراتی کشانده، پیوند بینامتنی رمان با داستان کوتاه «لیلا، دختر ایرانی» نوشته آناتول فرانس است که در آن، سرزمین ایران مامن لیلیت (فرشته شب) قبل از سکونت اقوام ایرانی دانسته شده است؛ سرزمینی که لیلیت به همدستی شیطان همواره در پی بازگشت بدان است و کودتای 28 مرداد 32 را می‌توان یکی از آن کوششها در بازگشت به سرزمین ایران و به‌تبع آن، سیطره فساد، گسست پیوند اجتماعی و غلبه حس تنهایی در ایران تفسیر کرد.

An inter-textual reconsideration of mythical novel “Yeklia and His Privacy” written by Taqi Modarresi

Return to myths and this symbolic presentation within the framework of novels, can, on one hand, be a reaction to an inappropriate political or social event, and, on the other hand, can be considered as an approach for the need to review the foundation of national thoughts. The mythical novel “Yeklia and His Privacy” is one of the Farsi mythical novels which have been penned after the 1953 coup, based on the above-stated motivations. What makes it necessary to reconsider this novel is the out of norm inclination of Taqi Modarresi in reconsideration of a non-indigenous myth. Given that reconsideration of the mythical narration of this novel can lead to a logical analysis of Modarresi’s inclination toward a non-indigenous myth; this descriptive and analytical study which is based on inter-textual consideration has made every effort to present an alternate interpretation of this novel. According to outcomes of this analysis, the writer of “Yeklia and His Privacy” has more than any other myth matched the deep structure of his work to the myth “Lilith” in the Old Testament, and its character “Tamar” and his actions. But what has drawn this writer to this Old Testament myth is the inter-textual bond of this novel to the short story “Leyla, the Iranian Girl” written by Anatole France. In this short story, Iran is considered as the home of “Lilith”, the angel of night, prior to the residence of Iranian tribes; a land which Lilith, via collaboration with Satan, intends to return to. The 1953 coup can be considered as one of the efforts made by Lilith to return to Iran, resulting in dominance of corruption, disconnection in social bonds; and the dominance of the sense of solitude.