درونمایه و بنمایه داستانهای عرفانی تا قرن هفتم(با محوریت شخصیت سلطان محمود غزنوی)

این مقاله با بررسی ساختار و محتوای داستانهای عرفانی، الگوهایی درباره درونمایه و بنمایه این داستانها با محوریت شخصیت محمود غزنوی عرضه می‌کند. در این تحلیل الگوهای دوازده‌گانه‌ای برای بررسی شخصیت محمود غزنوی استخراج شده است. روش گردآوری داده‌ها در این مقاله، بررسی متون عرفانی و استخراج داستانها و حکایاتی است که محمود غزنوی و گاهی ایاز در آنها حضور داشته است؛ سپس داستانها مورد تحلیل قرار گرفت و الگوهایی معرفی شد. دستیابی به این الگوها در شناخت داستانها و نقاط مشترک آنها و میزان تکرارپذیری هر درونمایه و بنمایه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این نوشتار حدود هفتاد حکایت و داستان (منظوم - منثور) تا قرن هفتم بررسی شده‌ است. در نهایت مشخص شد گرایش نویسندگان در پرداختن به ابعاد عاشقانه شخصیت محمود و ایاز بیش از سایر درونمایه‌ها است که بیشتر در آثار عطار نمود یافته است. یافته‌های این پژوهش نشان داد که می‌توان از دیدهای گوناگون به این شخصیت پرداخت و ویژگیهای داستانی و نکات بسیار دیگری که طی مقاله بیان می‌شود، نشاندهنده توان نهفته در داستانهای فارسی است.

Themes of mystical stories up to 7th Century (Based on characteristics of Sultan Mahmoud Ghaznavi)

This article studies the structure and contents of mystical stories, and presents role models on the themes of these tales, revolving round the characteristic of Sultan Mahmoud Ghaznavi. In this analysis, two role models have been extracted to study the characteristic of Mahmoud Ghaznavi. Terms of collection of data in this article is based on study of mystical articles and extraction of tales and anecdotes in which Mahmoud Ghaznavi and at times Ayaz were present. Thereafter, the tales were analyzed and role models were introduced. Attainment of these role models is of paramount importance in understanding stories and their commonalties, and the rate of repetition of each theme. In this writing, nearly 70 anecdotes and tales (In prose and verse) were studied up to the 7th Century and it was finally found that the inclination of authors is to study the romantic aspects of the characteristic of Mahmoud and Ayaz, more than other themes. Findings of this study show that this characteristic can be studied from different angles and the numerous facts which are mentioned in this article show the hidden potential of Farsi stories.