مفهوم «دیگری» و «دیگربودگی» در انسانشناسی باختین و انسانشناسی عرفانی

توجه به «دیگری» به عنوان سویه اصلی شناخت در هسته اصلی انسانشناسی باختین قرار دارد. با اینکه در نگرشهای نوین فلسفی نیز بر لزوم وجود دیگری به عنوان فاعل شناسا نه موضوع شناسایی تاکید شده است، باختین با گسترش مفهوم و جایگاه «دیگری»، پایه‌های انسانشناسی خود را بر کنش دوسویه من-دیگری،  بنا می‌کند و تا بدانجا پیش می‌رود که دیگری را بر «من»،  فراتر برده نظریه «دیگربودگی» را مطرح می‌سازد. مسئله دیگری و دیگربودگی از سوی باختین،  افقهای نوینی در پیوندهای انسانی و مناسبات آنها در برقراری روابط دوسویه،  همدلانه و برابر، در عصر معاصر گشود. در انسانشناسی عرفانی نیز مسئله «دیگری» همواره مورد توجه بوده است؛  چنانکه می‌توان ادعا کرد که مدار عرفان بر «دیگری» می‌چرخد و در غایت خود در مسئله فنا و بقا که تعبیری از دیگربودگی است،  استوار می‌گردد. در این جستار تلاش بر این است که مفهوم و جایگاه «دیگری» و «دیگربودگی» در انسانشناسی باختین و انسانشناسی عرفانی کاویده شده،  نشان داده شود که مکتب عرفان با رویکرد اخلاقگرایانه و باختین  با رویکرد معرفت‌شناسانه و اجتماعی بر درک و تبیین بایستگی وجود و ترجیح دیگری در حیات انسانی تاکید کرده‌اند.

Concept of ‘Another Person’ in Anthropology of Bakhtin and Mystical Anthropology

Focus on the other person is the main pillar in understanding the core of Mikhail Bakhtin’s anthropology. Although in the novel philosophical viewpoints, the need for the other as a subject has been emphasized; Bakhtin, through the expansion of the meaning and status of the other person, establishes the pillars of his anthropology on the interaction between oneself and the other, while putting one step further and attaching importance to the other person. He presents the theory of the other person. In the view of Bakhtin, the theory of another person draws new horizons in human bonds and their interactions within the framework of mutual, sympathetic, and equal relations in the contemporary era. In the mystical anthropology, the topic of the other person has always been attended, such that one can say mysticism revolves on the other person.This article intends to research the meaning and status of the other person in the philosophical anthropology of Bakhtin and in mystical anthropology, to show that Gnostics, based on an ethical approach, and Bakhtin, with a social approach, have emphasized on perception of the need for existence and preference of the other person in human life.