نقد و بررسی زمینه‌های دیالکتیکی غزلیات حافظ

در این مقاله زمینه‌های دیالکتیکی غزلیات حافظ، بر اساس عناصر دیالکتیک و نوع سنتز آنها بررسی شد است. در این بررسی مشخص شده که مهمترین زمینه‌های دیالکتیکی غزلیات حافظ را زهد و زندقه، تشرّع و عرفان، توبه‌کاری و توبه‌شکنی، شرع و خلاف شرع، مدح و عرفان، عقل و عشق، شطح‌گویی و مخالفت با آن، ریاکاری و بیریایی، دولت و فقر، عشق زمینی و عشق الهی، جبر و اختیار، درست‌دیدن و بددیدن، مرگ‌اندیشی و عرفان، حافظ قرآن و حافظ درباری تشکیل می‌دهد که از این تعداد در پنج زمینه زهد و زندقه، تشرّع و عرفان، توبه‌کاری و توبه‌شکنی، شرع و خلاف شرع، مدح و عرفان دیالکتیک از نوع اول است؛ یعنی تز و آنتی‌تز از بین می‌رود و سنتزی نو به وجود می‌آید. در سه زمینه عقل و عشق، شطح‌گویی و مخالفت با آن، ریاکاری و بی‌ریایی دیالکتیک از نوع دوم است؛ یعنی تز و آنتی تز از بین نمی‌رود، بلکه در سنتزی نو ارتقا می‌یابد. در زمینه دولت و فقر، دیالکتیک از نوع سوم است؛ یعنی تز و آنتی‌تز در سنتزی الزاماً پارادوکسیکال جمع شده‌ است. در زمینه عشق زمینی و آسمانی، دیالکتیک از نوع چهارم است؛ یعنی تز و آنتی‌تز اجزایی از کل (سنتز) به شمار می‌رود. در جبر و اختیار، درست‌دیدن و بددیدن، مرگ‌اندیشی و عرفان، حافظ قرآن و حافظ درباری، دیالکتیک از نوع پنجم است؛ یعنی تز و آنتی‌تز به تناوب اثبات می‌شود، اما همدیگر را نفی نمی‌کند و حتی به سنتز روشنی نمی‌رسد. بنابراین می‌توان گفت در غزلیات حافظ با توجه به تقابلهای دوگانه، انواعی از دیالکتیک وجود دارد و همین زمینه دیالکتیکی یکی از مبانی جمال‌شناسی شعر اوست.

Critique of the dialectical context of Hafez's lyric poems

According to many memorizers, Hafez, influenced by the dialectical system that rules the universe, has a strong dialectical thought system and therefore always seeks to know objects and phenomena through their opposites. With this view, he contrasted two phenomena of incompatible or incompatible and created a strong dialectical background, which has led to the prominence of the content and one of the aesthetic criteria of his poetry. Since in many researches about Hafez #39;s poetry, its dual contexts have been studied from different perspectives, but have not been studied according to the dialectical system. In this article, the dialectical contexts of Hafez #39;s sonnets have been studied based on their dialectical elements and synthesis. In this study, it has been found that the most important dialectical contexts of Hafez #39;s lyric poems are asceticism, legislation and mysticism, repentance and breaking repentance, sharia and against sharia, praise and mysticism, reason and love, flattery and opposition to it, hypocrisy and nudity, government and poverty. , Earthly love and divine love, predestination and free will, right and wrong, mortal thinking and mysticism, the memorizer of the Qur #39;an and the memorizer of the court, of which, in five areas of asceticism and orthodoxy, legislation and mysticism, repentance and breaking repentance, sharia and sharia , Dialectical praise and mysticism is of the first type; That is, thesis and antithesis disappear and a new synthesis is created. In the three fields of reason and love, flattery and opposition to it, hypocrisy and dialectical blindness are of the second type; That is, thesis and antithesis do not disappear, but are promoted in a new synthesis. In the context of government and poverty, the dialectic is of the third type; That is, thesis and antithesis are necessarily paradoxically combined in synthesis. In the context of earthly and heavenly love, the dialectic is of the fourth type; That is, thesis and antithesis are considered as parts of a whole (synthesis). In algebra and discretion, right and wrong, mortalism and mysticism, the memorizer of the Qur #39;an and the memorizer of the court, is a fifth type of dialectic; That is, thesis and antithesis are proved alternately, but they do not negate each other and do not even reach a clear synthesis. Therefore, it can be said that in Hafez #39;s lyric poems, due to the dual contrasts, there are types of dialectics, and this dialectical background is one of the foundations of the aesthetics of his poetry.