بنیادهای فرهنگ عامیانه در منظومه بدیع‌الزّمان‌نامه

تامّل در فرهنگ بومی، سبب آشنایی با فرهنگ جامعه و شناخت هویت جمعی می شود و این مهم را در آثار ادبی هر ملّت به عنوان آیینه تمام نمای فرهنگ آن ملّت می توان جست وجو کرد.در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای، بنیادهای عامیانه در مثنوی بدیع‌الزّمان‌نامه بررسی شده است. بدیع‌الزّمان‌نامه منظومه‌ای تقریباً ناشناخته سروده شاعری ناشناس از متون نماینده عصر صفوی در 3287 بیت و بحر متقارب است. این مثنوی، عاشقانه‌ای رزمی را در شرح ماجراجوییهای بدیع‌الزّمان، شاهزاده ایرانی برای رسیدن به وصال قمرچهر، دختر خاقان چین، روایت می‌کند. این مضمون در ذیل دو شاخه اصلی اثرپذیری از سنّت نقل و آثار پیشین و بنمایه های قصّه های عامیانه نمود می یابد. روایت بدیع الزّما ن نامه تحت تاثیر متون کهن و عامه پسند فارسی مانند شاهنامه، اسکندرنامه نقالی و قصّه حمزه است که با طرح مدوّر روایت، کاربرد واژگان و عبارات عامیانه، اشاره به آداب و رسوم و آیین ها، مضمون دینی و مذهبی، شخصیّت پردازی مشابه قصّه های عامیانه، خرق عادت، شگفت آوری، کاربرد اعداد خاص، سرانجام خوش و ناتمام ماندن روایت، حاکی از شکل گیری این مثنوی بربنیادهای عامیانه کهن است.بنابراین از دلایل اهمّیّت و جایگاه متون فارسی در تاریخ ادبیات، هویّت برآمده از فرهنگ ایرانی این نوع آثار است که می توان این مهم را از رهگذر بررسی گستره بنیادهای عامیانه در دیگر آثار ادب فارسی نیز مطالعه کرد و بدین وسیله به جریان تحوّل فرهنگی جامعه و مخاطب شناسی آثار دست یافت.

Folk foundations in Badi al-Zamannameh

Badi alZamannameh is an almost forgotten collection of poems by an anonymous poet that represents the writing style of the Safavid era and consists of 3287 verses. It is a romantic epic narrating the adventures of Badi alZaman, an Iranian prince, in marriage with Ghamarchehr, daughter of the Khagan of China. The current study aimed to investigate the folk foundations of Badi alZamannameh by adopting a descriptiveanalytical methodology and conducting library research. The theme is represented by the two major fields: influences of the oral tradition and the works of previous generations and the basic themes of folktales. The old and popular texts of Persian literature like Shahnameh, Eskandarnameh Nghali, and Hamzehnameh influenced the language used in Badi alZamannameh. Moreover, characteristics like having a cyclical narration, applying folksy words and phrases, referring to customs and rituals, highlighting religious themes, making characterizations similar to folktales, illustrating miracles and surprises, using special numbers, using happy endings, and leaving the narration open indicate that it has been influenced by ancient folk literary works. Reflecting on a native culture illustrates the culture of a society and makes the collective identity known. Looking at the literary works of a nation as a clear reflection of its culture is a way to achieve this goal, which may lead the researcher to the processes of cultural transformation in society and know the audience of such works.