کاستی‌های عمدۀ ابیات رودکی مضبوط در نسخۀ خطی فرهنگ دانشنامۀ قدرخان

دانشنامه قدرخان، فرهنگ لغتی فارسی به فارسی است که به قلم اشرف ابن شرف المذکّر الفاروقی در سال 807ق تالیف شده است. از آنجا که در این فرهنگ شمار قابل توجهی از ابیات منسوب به رودکی وجود دارد و هم چنین برخی از ابیات آن مستقیما در دیوانهای منتشر شده از رودکی در ایران و تاجیکستان تاثیر داشته، لازم است یگانه نسخۀ خطّی آن از حیث کیفیت کلی اثر و نیز ابیات مضبوط در آن بررسی و نقد شود. نگارندگان با توجّه به این مهم، یکایک شواهد این فرهنگ را استخراج، و سپس به کاستی ها و کمبودهایی پرداخته اند که در ضبط ابیات به چشم می خورد و نهایتا انتساب ابیات را به رودکی بررسیده اند. از یافته های این پژوهش می توان به موارد زیادی از تصحیف و تحریف، ضبط های آشفته، انتسابهای نادرست و دستکاری در ضبط ابیات اشاره کرد؛ با وجود این کاستی ها، اثر بر خلاف نظر مصححان برجسته دیوان رودکی از جمله براگینسکی، میرزایف، نفیسی و ...، که از آن به عنوان منبعی دست اول در بازیابی اشعار رودکی بهره برده اند، منبعی کم کیفیت و دست دوم برای تصحیح و بازیابی اشعار رودکی است.

Major deficiencies of Rudaki verses in the manuscript of Qadar Khan encyclopedia

The encyclopedia of Qadar Khan, is a Persian to Persian lexicon written by Ashraf ibn Sharaf alMozakkar alFaruqi in 807 AH. Since there is a considerable number of verses attributed to Rudaki in this lexicon, as well as some of his own verses, which has directly influenced the published Divans of Rudaki in Iran and Tajikistan, it is necessary to review and criticize the only existing manuscript of it in terms of the overall quality of the work and the registered verses of it. With this in mind, the authors have extracted each of the evidences in this lexicon, then addressed the shortcomings and deficiencies found in the registration of the verses and finally studied the attribution of the verses to Rudaki. The findings of this study can be attributed to many cases of misrepresentation, erroneous registrations, false attributions, and manipulation of registered verses. Despite these shortcomings, we have used the present work contrary to the opinion of editors of Rudaki #39;s Divan, including Braginsky, Mirzayev, Nafisi, etc. who have used it as a firstrate resource in the recovery of Rudaki poems, which is a source of poor quality and secondrate to correct Rudaki poems.