توصیف تحلیلی اشعار طرحی دوره بازگشت ادبی

اشعار طرحی به اشعاری می‌گفتند که از سوی پادشاهان، صاحبان انجمن‌ها و محافل ادبی طرح، و از شاعران ‌خواسته‌ می‌شد تا شعری بر وزن و قافیه شعر طرح‌ شده بسرایند. از آنجا که این موضوع با همه اهمیّتی که در بررسی سبک شعر دوره بازگشت دارد، تاکنون به‌صورت اخص مورد بررسی قرار نگرفته است، نگارندگان کوشیده‌اند تا در قالب این مقاله با روش تحلیل محتوا (رویکرد توصیفی تحلیلی) این موضوع را توصیف، نقد و بررسی کنند. بر این اساس مشخص شده است که ساخت و پرداخت غزلهای طرحی یکی از گونه‌های مهم تقلید و اقتفا از سبکهای ادبی پیشینیان بوده که از اوایل دوره صفوی تا اواخر دوره قاجار رواج داشته است. قدیمی‌ترین نمونه ساخت غزل طرحی به دوران حکومت ‌شاه عباس برمی‌گردد و ساخت این نوع شعر در دروه قاجار بویژه حکومتهای فتحعلیشاه و ناصر‌الدین‌شاه نیز رواج داشته است و در این دوره نشاط اصفهانی، صبای کاشانی، سحاب و مجمر از معروفترین گویندگان اشعار طرحی بودند؛ وانگهی از آنجا که اشعار طرحی براساس طرح مشخصی سروده می‌شد، عمدتاً تقلیدی، تکراری و تکلیفی بود و از همین‌رو فاقد خلاقیّت و نوآوری لازم، اما چون در راستای اندیشه‌های غالب جریان بازگشت ادبی برآمده بود، سهم بزرگی در بازگرداندن شعر به دوره‌های گذشته داشت.

Analytical description of the sketch poems of the literary return period

literary complexity, linguistic vulgarity and assigning of Safavid period poetry to decline were among the main causes of the emergence of literary return current whose dominant thought was returning the poetry and literature to their past boundaries of authority and glory. Following this thought, imitation of the past literary works, especially the works of the poets and writers of Khorasani and Iraqi styles, and sometimes the Voghooie style, was spread. In this regard, one of the forms of imitation and following was composing the sketch poems. The sketch poems were those that were designed and ordered by the owners of the associations and literary circles, and the poets were asked to compose a poem based on the rhyme and rhythm of that sketch poetry. Although being important in examination of the style of the return period poetry, this issue has not been specifically addressed. So, the authors of this paper have tried to describe, criticize and review this topic in a content analysis method (descriptiveanalytical approach). Accordingly, it has been determined that composing the sketch poems is one of the important forms of imitation and following of the predecessorschr('39') literary styles prevalent from the early Safavid period to the late Qajar dynasty. The oldest sample of composing this kind of poetry dates back to the era of ShahAbbas government and The composing this kind of poetry was also prevalent in the Qajar dynasty, especially the governments of Fath Ali Shah and Nasser alDin Shah. Neshat Isfahani, Saba Kashani, Sahab and Mojmer are among the most famous poets of this kind. Furthermore, since this kind of poetry was composed based on a certain plan, it was mainly imitative, repetitive, and obligatory although lacked creativity and innovation, but, because it was in accordance with the dominant ideas of the literary return current, it plays a great role in returning the poetry to the past periods.