تحلیل نقش و جایگاه نهادهای قدرت در ماجرای خروج تارابی

در پاره ای از پژوهشها درباره تاریخ نگاری جوینی با استناد به جهت‌گیری جوینی در ذکر خروج تارابی این نتیجه به‌‌دست آمده که جوینی در نوشتن این اثر حامی مغولان بوده است. این پژوهش می خواهد به این پرسش پاسخ دهد که آیا می توان حمایت جوینی از مغولان را صرفاً از جهتگیری او در ماجرای خروج تارابی استنباط کرد. اگر بتوان برای این حمایت، دلایل دیگری یافت، آیا وجه حمایت جوینی از مغولان مخدوش خواهد شد؟ برای یافتن پاسخ این پرسش ها، نخست باید دید آیا این حمایت ممکن است از لحاظ تاریخی و سیاسی مبتنی بر دلایل دیگری باشد؟ به این منظور لازم است نهادهای قدرت را در زمان خروج تارابی شناخت. یکی از نهادهای اصلی قدرت در این دوره مغولان هستند. آنها پس از استقرار دو دسته شدند: دسته نخست معتقد بودند طبق یاسا باید شهرها را ویران کرد و مردمان را کشت. دسته دوم اعتقاد به حفظ شهرها و مردمان و گرفتن مالیات داشتند. بین ایرانیان نیز، دست‌کم دو نهاد قدرت دیده می شود: بزرگان بخارا و عوام. از نهادهای قدرت مذهبی نیز آل برهان، محبوبیان، صوفیه و خلیفه عباسی اهمیت دارند. پس از قدرت یافتن تارابی و شورش علیه بزرگان بخارا، دسته اخیر به‌گرایش غالب مغول نزدیک و با آنها همدست شدند و بر تارابی غلبه کردند؛ سپس بر سر اداره بخارا بین دو نهاد قدرت مغول اختلاف افتاد. سرانجام اوکتای قاآن حکم بر ابقای بخارا داد. بنابراین به‌اجمال می توان گفت پس از خروج تارابی شاهد غلبه گرایش دوم مغولان، محبوبیان، بزرگان و اشراف بخارا را هستیم.

Rule and position of discourses of authority in uprising Tarabi

In some researches about Joveini and his historiography this conclusion has been reached that he has advocated Mongols. Mostly mentioned to Tarabi and his uprising. Present research intends to find an answer to this question if we can conclude from this part of the book that Joveini has advocated Mongols. For this, we present authorities in this era. Mongols after winning and establishing were divided in two categories; first who believed to ruin cities and kill people, as Yasa intuit. Second who believed to keep people alive and get tax. Iranian in this era had at least two authorities: Aristocrats and common people. There were religious powers too, Aleborhan, Mahboobian, Sufism and Abbasian. So we can find these events: aristocrats joined to second category of Mongols and overcame Tarabi. After this event, Mongols got a difference, finally Oktay Gha,an ordered to survive people and the city: Bukhara. So Joveini is correct in his sentences, and his contemporary historians knew that.