سیمای راستین واژه‌ها از مقابله‌ دو متن جامع التواریخ و تاریخ معجم

در این مقاله با روش تحلیل محتوا و با رویکرد مقایسه‌ای، پاره‌ای از غلط‌های جامع‌التواریخ (تاریخ ایران و اسلام) تصحّیح محمد روشن به شکل درست خود باز آمده است. در اصلاح این غلط‌ها، به کتاب تاریخ معجم که یکی از منابع رشیدالدین فضل‌الله در تالیف جامع‌التواریخ است و این امر تا امروز بر اهل تحقیق مغفول مانده، رجوع شده‌است. برای اصلاح این لغزشها، عبارتهای برگرفته جامع‌التواریخ واژه به واژه با عبارتهای تاریخ معجم، به عنوان نسخه کمکی، مقابله شده و با توجه به مفهوم و معنی عبارتها، صورت درست واژه های نادرست جامع‌التواریخ ذیل شخصیت های پیشدادی و کیانی نشان داده شده‌است. در ضمنِ مقایسه عبارتها، در مواردی جای بیاض برخی واژه‌ها در جامع‌التواریخ چاپی که در نسخ مورد استفاده مصحح، مخدوش و ناخوانا بوده، تکمیل شده است. نتیجه آن که جامع‌التواریخ، تصحّیح روشن صورت نهایی این کتاب نیست و با اعمال این اصلاحات، چاپهای بعدی این کتاب منقح‌تر خواهد بود.

The true Representation of the Words via Comparison of Two Jāmiʿ al-tawārīkh and Tarikh al-Mu’jam

The present paper seeks to correct some historical errors in Jamichr('39') alTawarikh (history of Persia and Islam), edited by Mohammad Roshan using a content analysis technique and a comparative approach. In correcting those errors, we referred to Tarikhi Muchr('39')jam, which is one of the sources of Rashid alDin Fazlullah in the comprehensive compilation of histories, and researchers to this day have neglected this matter. The expressions taken from Jamichr('39') alTawarikh were confronted verbatim with the terms in Tarikhi Muchr('39')jam, as an auxiliary version to correct these errors. According to the meaning and significance of the expressions, the correct forms of Jamichr('39') alTawarikh were shown under Pishdadi and Kiani figures. Besides comparing the terms, in some cases, the ellipse of some phrases in the printed Jamichr('39') alTawarikh, distorted and illegible in the copy used by the editor, was completed. The result is that Jamichr('39') alTawarikh is not a precise correction of the final form of this book, and with the application of these corrections, later editions of this book will be more revised.