کارکرد واج آرایی و تکرار در موسیقی شعر احمد شاملو

از میان عناصری که از زبان، آشنایی زدایی می کند، موسیقی است تا جایی که بیشتر نظریه پردازان، وزن را جزء ماهیت و ذات شعر می دانند. موسیقی شعر فارسی در دوره‌های مختلف چهار نوع بوده که عبارت است از: موسیقی بیرونی(وزن عروضی)، موسیقی کناری(قافیه و ردیف)، موسیقی درونی(بدیع لفظی) و موسیقی معنوی(بدیع معنوی).با ظهور نیما در شعر معاصر تغییراتی در موسیقی شعر انجام پذیرفت. پیروان نیما پا را فراتر نهاده و حتی برخی چون شاملو در پی رهایی کامل از قید و بند عروض کلاسیک بوده اند. با این حال، این شاعران نیز نتوانستند کارکرد موسیقایی را کاملاً نادیده بگیرند و به جای موسیقی بیرونی از موسیقی درونی بهره گرفته‌اند. در این پژوهش سعی شده است آن گروه از آرایه های ادبی در اشعار شاملو را که عناصر سازنده آنها بر تکرار واکها استوار است، واکاوی و بررسی، و نقش این عناصر در ایجاد موسیقی درونی شعر وی نشان داده شود. از آنجا که مدار موسیقی به معنی عام کلمه بر تنوع و تکرار استوار است، هرکدام از جلوه‌های تنوع و تکرار در نظام آواها، که از مقوله موسیقی بیرونی و کناری نباشد در حوزه مفهومی این نوع موسیقی یعنی موسیقی درونی قرار می گیرد. بررسیها نشان می‌دهد که شاملو از انواع آرایه های تکرار و واج آرایی بهره برده است؛ عمده دلایل کاربرد این آرایه ها عبارت است از: غنی ساختن موسیقی، تاکید بر مضمون خاص، رفع تردید خواننده، ایجاد تکیه گاه کلام و جلب نظر مخاطب.