مطالعه ساختاری - تطبیقی ده نامه های ادب فارسی

هدف این پژوهش، تحلیل و شناخت دقیق و علمی آثاری است که در تاریخ ادبیات فارسی به نام ده نامه شناخته شده اند. ما از آغاز با دو پرسش بنیادین روبه رو بوده ایم: نخست اینکه ده نامه چیست؟ دوم اینکه سرچشمه آنها کجاست؟ برای شناخت، تعریف ده‌نامه‌ها و دریافتن اینکه امکان طبقه بندی به مثابه یک نوع ادبی را دارند یا نه از عوامل روش محور نقد ساختگرا بهره بردیم و مطالعۀ ریشه شناختی این نوع را با بررسی تاریخ محور منظومه های فارسی دنبال کردیم؛ یعنی به نوعی تلفیق مطالعۀ همزمانی و درزمانی.ده نامه از دید این تحقیق، منظومه ای است مستقل و روایی، که به لحاظ ساختار، دو قالب مثنوی و غزل را تلفیق کرده است. قهرمان یعنی عاشق، نامه‌هایی را با مضمون عاشقانه به معشوق می نویسد و معشوق بدانها پاسخ می‌دهد. این نامه ها را پیکی به گیرنده می رساند. روایت از عاشق شدن قهرمان آغاز می‌شود و با پشت سر گذاشتن کنشهای میانی به کنش پایانی (وصال) می رسد.از بُعد مطالعۀ اصل و خاستگاه می توان گفت، عشاق نامۀ عراقی سرآغاز ده‌نامه سرایی به عنوان نوعی مستقل است، ولی سرچشمه های آن را باید منظومه های ویس و رامین و ورقه و گلشاه دانست. غیر از عراقی، همام، اوحدی، ابن نصوح، عبید زاکانی، رکن صاین سمنانی، شاه شجاع، ابن عماد و حریری ده نامه سروده اند.