نقد و تحلیل نگرش هرمنوتیکی عین القضات همدانی

در ادب فارسی بویژه ادبیات عرفانی، نگرشهای تاویلی، جایگاه ویژه‌ای دارد. در این‌میان، عین‌القضات همدانی نمونه برجسته این نگرشهای تاویلی است. آشکارترین ویژگی دیدگاه ادبی عین‌القضات، دریافت متمایز و خاصّ وی در باب مبحث «تاویل» است. شاید به جرات بتوان گفت در کل آثار منثور فارسی نمی‌توان فردی را یافت که تا این حدّ و با این گستردگی به «تاویل» و بررسی جزئیّات آن پرداخته باشد. عین‌القضات تقریباً در تمامی آثارش بر این است که به تاویل آنچه به زبان رمز بیان شده‌است، بپردازد و به بیان چگونگی فهم درست اهتمام دارد. وی افقهای تازه‌ای در تاویل بیان می‌کند که در نوع خود بسیار بی‌نظیر است.این مقاله می‌کوشد به بررسی جایگاه عین‌القضات همدانی در جستارهای‌هرمنوتیکی ـ درعرصه‌های رایج هرمنوتیکی مانند فهم متن، رابطه لفظ ومعنا، لذّت متن، تک معنایی وچندگانگی معنایی ـ بپردازد وبه دور از کژروی و افراط‌گرایی و خلط مباحث، پیوند او را با مباحث هرمنوتیکی، که دردهه‌های اخیر به رویکردی گسترده در فهم دانشهای بشری تبدیل شده‌است بیان کند و به این پرسش اساسی پاسخ دهد که آیا می‌توان نگرشهای سنتّی نویسنده‌ای ژرف‌اندیش را که حدود هزارسال پیش می‌زیست در چارچوب نظریه‌پردازی هرمنوتیکی نوین ورویکردهای جدید نقد ادبی جای داد وتعمیم وبازسازی کرد یا نه.