از بازخوانی سنت تا بازآفرینی متن مدرن: گونه‌های اقتباس و تاثیرپذیری در نمایشنامه‌های رضا قاسمی

بازخوانش و بازآفرینی متنهای ادبی افزون بر ایجادِ امکان گفت وگوی بینامتنی، انتقال و غنای مفاهیم، منجر به آفرینش آثاری می شود که به سلیقۀ مخاطبِ هم عصر با آن نزدیکتر است. اقتباس از آثار ادبی همواره به مثابۀ یکی از روشهای خلق آثار جدید در هنر و ادبیات مطرح بوده است. رضا قاسمی، نویسنده و نمایشنامه نویس معاصر، در نگارش نمایشنامه هایش از ظرفیت ادب فارسی بهرۀ فراوان برده است. برخی از نمایشنامه های رضا قاسمی از متون سنتی ادب فارسی و برخی دیگر از آثار نمایشی و داستانی مدرن اقتباس شده zwj;اند. این پژوهش شیوه های اقتباسی قاسمی را براساس الگوی بازخوانی، بازنگری، بازآفرینی و با تاکید بر نظریه دبورا کاراتمل می کاود. به این منظور پنج نمایشنامه از مهمترین نمایشنامه های اقتباسی رضا قاسمی که براساس متنهای سنتی و معاصر به نگارش درآمدند، برگزیده شد و پس از تطبیق جزء به جزء با متن مبدا، میزان، چگونگی، نوع و هدف و سطح اقتباس یا برداشت رضا قاسمی از آنها تبیین شد. بررسی نمایشنامه های قاسمی نشان می دهد وی در نمایشنامه هایی که در ایران نوشته شده متون سنتیِ ادب فارسی را بازخوانی کرده و در دو نمایشنامه ای که در خارج از ایران نوشته شده اند، از نمایشنامه ها و داستانهای مدرن اروپایی اقتباس کرده است. نمایشنامه های »چو ضحاک شد بر جهان شهریار «، »ماهان کوشیار « و »معمای ماهان معمار « به ترتیب از داستان ضحاکِ شاهنامه فردوسی و داستانهای هفت پیکر نظامی برگرفته شده اند و نمایشنامه های »حرکت با شماست مرکوشیو « و »تمثال « از متنهای مدرن. آن دسته از نمایشنامه هایی که از ادب کلاسیک فارسی اقتباس شده عمدتا از نوع اقتباس بازخوانی، بازنگری و انتقال مفاهیم بوده و نمایشنامه های مدرن او به رغم انتقال و تفسیر مفاهیمِ متنهای مبدا، به دلیل پیرنگ جدید و پردازش شخصیتها، در فضایی متفاوت خصلت بازآفرینانه دارند.

From Reflection of Tradition to Modern Text Reproduction: Species Adopted in Reza Ghasemi's Plays

Rereading and recreating literary texts enables intertextual conversation and also transferring and enriching the concepts and themes. Furthermore, it contributes to the creation of the works closer to the taste of contemporaneous audience. Literary works adaption has always been viewed as a resource to create new art and literary works. Reza Ghasemi, a contemporary author and playwright. Has applied Persian literary potentials in his plays. Some of his plays were adapted from traditional Persian literature while some there ones were taken from dramatic and modern works. Embedded in Deborah's theory, this paper is to closer some adaption techniques in Ghasemi's plays considering reflection, review, recreation and emphasis. For this purpose, five plays were selected of the most important based on adaption. A close analysis of Ghasemi's plays illustrates that those plays written in Iran rereads traditional texts of Persian literature while two written plays outside of Iran are being adapted from modern plays and stories. Such plays as ldquo; Zahak became king over the world rdquo;, ldquo; Mahan Koshyar rdquo; and ldquo; the dilemma of the architect Mahyar rdquo; are taken from the Zhak by the Ferdowsi and Seven Beauty of Nizami Ganjavi respectively. Likewise, ldquo; it's your turn Mercutio rdquo; and the portrait(Temsal) are two plays adopted from several modern texts. Those plays adopted from Persian classical literature are mostly reflecting, rereading and transferring concepts in their genres. Enjoying new plot and characterization in a different setting, his modern plays are of recreating trait in spite of transferring and interpreting concepts in source texts. In both texts, Ghasemi tries to converse with his predecessors and contemporaries and with the audience of his texts simultaneously.