مقایسه مبکیات و مجالس‌سبعه با توجه به ساختار مجلس‌گویی

در این مقاله، ویژگیهای مجلس گویی با توجه به چهارچوبی که در دو کتاب آیین سخنوری محمدعلی فروغی و خطابۀ ارسطو برای این نوع توصیف شده، تفکیک شده است و هریک از روشهای مورد استفادۀ خطیب، چه ترغیبی چه اقناعی، ذیل مراحل سه گانۀ ساخت خطابه _معنی آفرینی، سخن پیوندی، سخن پردازی_ در دو متن مبکیات و مجالس سبعه بررسی می شود. از رهگذر این بررسی اولاً ویژگیهای دقیق سبکی متن مبکیات به عنوان متن مجلس گویی به دست می آید که تاکنون از این دید بررسی نشده است و برخی وجوه شباهت و تفاوت این متن با مجالس سبعه به عنوان نمونه ای جامع و برجسته از این نوع متون، آشکار می گردد. تمثیل و تاویل در مبکیات جایگاهی ندارد و عنصر تداعی به قوت مجالس سبعه نیست. ثانیاً آشکار خواهد شد که با توجه به متن مبکیات، آیا در میان عناصر سبکی پیش گفته، عنصری از ویژگیهای سبکی متون مجلس گویی از قلم افتاده است یا خیر. در بخشی از این جستار، شورانگیزی به عنوان عنصری اساسی در متون خطابی، بررسی شده است. مولف مبکیات در قیاس با مولانا از شورانگیزی بیشتر بهره برده است. هر چه جزئیات بیشتری از تفاوتهای متون همانند آشکار شود، رده بندی گونه ها با جزئیات و دقت بیشتری صورت می گیرد. با توجه به نتایج این تحقیق نمی توان مبکیات را در شاخۀ مجلس گویی عارفانه در کنار متونی نظیر مجالس سبعه در نظر گرفت.