ساخت‌ واژۀ فعل در زبان فارسی

در منابع دستوری زبان فارسی دربارۀ مواردی همچون ساخته شدن فعل از مصدر یا مصدر از فعل، چگونگی تقسیم بندی افعال به باقاعده و بی قاعده، تعداد تکواژهای ماضی ساز و اصالت واج پایانی »ت « یا »د « در پایان ماده های مضارع، اختلاف نظر هست؛ و حتی گاهی در منظور کردن افعال سببی و دعایی و امری در دسته بندی افعال باقاعده و بی قاعده »غفلت « مشاهده می شود. در این مقاله با مطالعه و بررسی کتابها و مقاله های دستوری این حوزه، نظر نویسندگان دستوری بررسی و نقد، و پس از نتیجه گیری در هر مورد نهایتاً طبقه بندی نسبتاً تازه ای از ساخت واژه فعل و با سرعنوانهای جدیدی به این شرح ارائه شده است: »1. افعال باقاعده 2. افعال سماعی شبه قاعده مند 3. افعال سماعی بی قاعده 3. افعال چندریشه ای «. نتایج عمده دیگر بدین شرح است: ماده ماضی در جریان پیدایش اولیه از مضارع و مصدر از ماضی ساخته می شود؛ ولی بعد از پدید آمدن مصدر، معمولاً ماده ها بر مبنای مصدر بازخوانی و یادآوری می شود. از بین دو واج پایانی ماده ماضی، اصالت با واج »ت/t « و غلبه بسامد با واج »د/d « است. در زبان فارسی امروز هشت تکواژ ماضی ساز »ت، د، اد، ست، ِ ست، یست، ُ فت، ید « وجود دارد. افعال باقاعده شامل افعال جعلی، سببی، دعایی و امری می شود و چندین نکته دیگر.