مقایسه تطبیقی شاخص‌های رفاه

مقدمه و اهداف: رفاه دارای مفهومی گسترده و پیچیده است که برای نظریه‌پردازی درباره آن، نیازمند توجه وسیعی به فرآیند‌ها و فعالیت‌های اجتماعی در سطوح مختلف خانواده، دوستان، بازار کار، موسسات دولتی و غیردولتی و فعالیت‌های آموزشی، تفریحی و... می‌باشد. رفاه از مفاهیم بنیادین علم اقتصاد و از مباحث مهم اقتصادی- اجتماعی می‌باشد که از گذشته تاکنون در مکاتب علمی، متون اقتصادی مجامع و سازمان‌ها مطرح شده است. ازسوی‌دیگر، در کشورهای توسعه‌یافته، یکی از هدف‌های مهم سیاست‌گذاران اقتصادی ارتقای کیفیت، استاندارد و سطح رفاه زندگی در جامعه است. در کشور‌های درحال‌توسعه فقط رشد اقتصادی هدف تلقی نمی‌شود؛ بلکه این کشورها همگام با کشور‌های توسعه‌یافته، افزایش رفاه اجتماعی را یکی از هدف‌های اصلی و از معیارهای توسعه‌یافتگی در نظر می‌گیرند (صادقی و همکاران، 1389، ص 144).اندازه‌گیری رفاه، از پایه‌های سیاست‌ عمومی جوامع به شمار می‌رود و همچنین، یکی از ویژگی‌های توسعه‌یافتگی قلمداد می‌شود. وضعیت شاخص رفاه و روش‌های اندازه‌گیری آن می‌تواند در تشخیص انطباق آن با واقعیت جامعه نقشی بسزا داشته باشد و ازطرفی، کنار هم قرار دادن دیدگاه‌های مختلف صاحب‌نظران موجب آشکار شدن هرچه بیشتر تفاوت‌ها و شباهت‌های آنان در مبحث رفاه و اندازه‌گیری شاخص‌ آن می‌شود. بررسی پیشینه پژوهش نشان می‌دهد اگرچه تاکنون مطالعاتی درزمینه روش‌های اندازه‌گیری شاخص رفاه صورت پذیرفته است؛ ازقبیل پژوهش شارپ در سال 1999 که پنج شاخص ترکیبی رفاه را با 22 متغیر بررسی کرده است؛ اما تاکنون مطالعه‌ای در گستره زبانی فارسی درخصوص مقایسه تطبیقی روش‌های اندازه‌گیری شاخص رفاه و تعیین نقاط قوت، ضعف و طبقه‌بندی آنها انجام نشده است. پژوهش حاضر به بررسی 9 شاخص ترکیبی رفاه با 46 متغیر پرداخته که از تفاوت‌های آن با مطالعات قبلی از این حیث می‌باشد.روش: اقتضای مسئله و سوال اصلی این مقاله، مطالعه‌ای تحلیلی و مقایسه‌ای - تطبیقی است که با روش کتابخانه‌ای و اسنادی ضمن مروری جامع بر ادبیات رفاه و شاخص، به مقایسه مولفه‌های شاخص‌های ترکیبی و یافتن نقاط اشتراک و افتراق بین آنها و فراوانی نقاط تلاقی پرداخته است که از مقایسه تطبیقی می‌توان برای جهت‌گیری‌های سیاستی و زمینه‌سازی برای فراهم کردن داده‌های لازم ملی جهت اتخاذ سیاست‌های عمومی مناسب توسط متخصصان استفاده کرد.به‌منظور یافتن نقاط اشتراک و افتراق شاخص‌های ترکیبی اندازه‌گیری رفاه، ابتدا به معرفی جداگانه هریک می‌پردازیم و سپس با تمرکز بر متغیر‌های شاخص‌ها گستردگی مولفه‌ها را با یکدیگر در بوته بررسی قرار می‌دهیم.نتایج: نتایج نشان‌دهنده این است که شاخص رفاه لگاتوم بیشترین مولفه را در بین شاخص‌های مقایسه شده داراست و آموزش، بهداشت، بیکاری، توزیع درآمد، بدهی خارجی و آلودگی از مولفه‌های پرتکرار در بین شاخص‌های ترکیبی بوده‌اند و متغیرهایی مانند تحریم در اندازه‌گیری رفاه نادیده گرفته شده‌اند. همچنین، استاندارد‌های تعریف‌شده برای شاخص‌های رفاه دچار کاستی‌هایی بوده و دارای پیش‌داوری‌های ارزشی ذهنی است.بحث و نتیجه‌گیری: ازآنجایی‌که هدف پژوهش مقایسه تطبیقی روش‌های اندازه‌گیری شاخص رفاه بوده است، مهم‌ترین شاخص‌های ترکیبی معرفی شده است که شامل شاخص رفاه اقتصادی، شاخص میزان رفاه اقتصادی، شاخص پیشرفت واقعی، شاخص سلامت اجتماعی، شاخص استاندارد زندگی، شاخص توسعه انسانی، شاخص کیفیت زندگی، شاخص پیشرفت اجتماعی و درنهایت شاخص لگاتوم می‌باشند. پس از بیان شاخص‌ها معیارهایی مانند هدف سیاست عمومی، دارای پایه و اساس مناسب از نظر تئوری اقتصادی و اجتماعی، امکان تفکیک‌پذیری، توانایی سازگاری با سری‌های زمانی، اطمینان و اعتبار شاخص ترکیبی و اجزا و سودمندی برای سیاست‌گذاران برای ارزیابی شاخص‌های ترکیبی بهکار گرفته‌شده که براساس نظر شارپ، از نظر میانگین رتبه‌بندی، شاخص رفاه اقتصادی به‌عنوان شاخصی معرفی می‌شود که شش معیار مورد بحث را به بهترین وجه رعایت می‌کند و پس از آن شاخص سلامت اجتماعی، شاخص پیشرفت اجتماعی، شاخص میزان رفاه اقتصادی و درنهایت شاخص استاندارد زندگی در رتبه‌های بعدی قرار دارد. شاخص لگاتوم که در موسسه لگاتوم ایجاد شده بیشترین دربرگیرندگی از جهت ابعاد رفاه را داراست. به همین جهت در جدول شماره 11 با 46 متغیر به مقایسه شاخص‌های ترکیبی یادشده پرداخته شد که شاخص لگاتوم، شاخص رفاه اقتصادی رتبه‌های نخست و شاخص توسعه انسانی در رتبه انتهایی قرار گرفته است. آموزش و سلامت از مهم‌ترین متغیرهایی بودند که بیشترین فراوانی را در بین شاخص‌های یادشده داشتند که نشان از اهمیت آنان در سنجش رفاه دارد و همچنین، متغیر‌هایی مانند تحریم در روش‌های اندازه‌گیری شاخص رفاه دیده نمی‌شود.اعلامیه تعارض منافع: نویسندگان هیچ‌گونه تضاد منافعی برای اعلام موارد مرتبط با محتوای این مقاله ندارند.قدردانی‌ها: ما از داوران ناشناس برای نظرات مفیدشان که تا حد زیادی به بهبود کار ما کمک می‌کنند، تشکر می‌کنیم.

comparative study of welfare indexes

introduction and objectives: well-being has a broad and complex concept, which in order to theorize about it, requires extensive attention to social processes and activities at different levels of family, friends, labor market, governmental and non-governmental institutions, and educational, recreational activities, etc. welfare is one of the fundamental concepts of economics and one of the important socio-economic issues that has long been raised in scientific schools, economic texts, communities, and organizations. on the other hand, in developed countries, one of the important goals of economic policymakers is to improve the quality, standard, and level of well-being of life in society. in developing countries, economic growth is not the only goal; rather, these countries, along with developed countries, consider increasing social welfare as one of the main goals and criteria for development (sadeghi et al., 2010, p. 144). measuring well-being is one of the foundations of public policy in societies and is also considered one of the characteristics of development. the status of the welfare index and its measurement methods can play a significant role in determining its compliance with the reality of society. however, comparing the different perspectives of experts will further reveal their differences and similarities in the topic of welfare and measuring its index. a review of the research background shows that although studies have been conducted on methods for measuring well-being indices, such as sharp’s research in 1999, which examined five composite well-being indices with 22 variables; but, no study has been conducted in the persian language on the comparative study of methods for measuring the welfare index and determining their strengths, weaknesses, and classification. the present study examined 9 composite indicators of well-being with 46 variables, which is one of its differences from previous studies in this regard.method: the necessity of the problem and the main question of this article was an analytical and comparative study that, using a library and documentary method, has compared the components of composite indicators and found commonalities and differences between them and the frequency of intersections, while conducting a comprehensive review of the literature on welfare and indicators which, by means of comparative study, can be used for policymaking and groundwork to provide the necessary national data for experts to adopt appropriate public policies. in order to find the commonalities and differences between composite indicators of well-being measurement, we first introduced each one separately and then, by focusing on the variables of the indicators, we examined the breadth of the components together. results: the results indicate that the legatum welfare index has the most components among the compared indices, and education, health, unemployment, income distribution, external debt, and pollution are among the most frequent components among the composite indices. variables such as sanctions have been ignored in measuring well-being. also, the standards defined for well-being indicators have shortcomings and are subject to subjective value biases and prejudices.discussion and conclusion: since the aim of the study was to compare and contrast methods for measuring the welfare index, the most important composite indicators have been introduced, which include the economic welfare index, the economic welfare index, the real progress index, the social health index, the standard of living index, the human development index, the quality of life index, the social progress index, and finally the legatum prosperity index. after stating the indicators, criteria such as public policy objective, having a proper basis in terms of economic and social theory, possibility of separation, ability to adapt to time series, reliability and validity of the composite index and its components, and usefulness for policymakers were used to evaluate the composite indicators. according to sharpe’s opinion, in terms of average ranking, the economic welfare index is introduced as the index that best meets the six criteria discussed and then the social health index, the social progress index, the economic well-being index, and finally the standard of living index are in the next ranks. the legatum index, developed by the legatum institute, is the most comprehensive in terms of well-being dimensions. for this reason, in table 11, a comparison of the aforementioned composite indices was made with 46 variables, with the legatum index and the economic welfare index ranking first and the human development index ranking last. education and health were among the most important variables that had the highest frequency among the aforementioned indicators, which indicates their importance in measuring well-being. also, variables such as sanctions are not seen in the methods of measuring the well-being index. conflict of interest declaration: the authors have no conflicts of interest to declare related to the content of this article.acknowledgements: we thank the anonymous referees for their helpful comments, which greatly helped to improve our work.