مدل‎سازی تعیین نرخ سود و بررسی قاعده‎مندی آن در بانکداری بدون ربای ایران

یکی از مهم‎ترین چالش‎های اساسی نظام بانکی، نرخ سود بانکی و شیوه تعیین آن است. بسیاری از کشورهای درحال‎توسعۀ بدون ساختارهای کارآمد، نرخ‎های بهره معمولاً بدون توجه به وضعیت بازار، به‎صورت دستوری و با درنظرگرفتن شاخص‎های کلی اقتصادی ازجمله تورم و با دیدگاه حمایتی نسبت به بعضی از بخش‎های اقتصادی تعیین می‎شوند. در ایران نیز با توجه به برخی ملاحظات سیاسی و اقتصادی، تعیین نرخ سود به‎صورت دستوری به شورای پول و اعتبار واگذار شد تا با صلاحدید خود بتواند زمینه رشد یا تقویت تولید یا کنترل تورم را فراهم نماید. امّا در واقعیت این شیوه نخست، به‎دلیل تحت تاثیر قرار گرفتن از سیاست‎های دستوری دولت‎های گوناگون و دوم، عدم تحقق برخی اهداف اساسی موردنظر نظام بانکی، نمی‎توانند معیار مناسبی از تعیین نرخ سود بهینه باشد.تعیین نرخ سود عقود مبادله‎ای در نظام بانکی بدون ربای ایران با الهام از قاعده تیلور و به‎صورت قاعده‎مند می‎تواند سیاست‎گذاران اقتصادی کشور را در دستیابی به اهداف تصریح‎شده در قانون پولی و بانکی کشور کمک کند و اثرات تثبیت‎کننده‎ای بر اقتصاد کشور داشته باشد؛ ازاین‎رو در این تحقیق برای مدل‎سازی تعیین نرخ سود سیاستی و به‎دست‎آوردن ضرایب متغیرها، از سیستم معادلات هم‎زمان و از روش حداقل مربعات سه‎مرحله‎ای (3sls) استفاده شد.نتایج تحقیق برای دوره 1368−1399 نشان می‎دهد که نخست، واکنش مقامات پولی نسبت به شکاف تولید و تورم انتظاری سازگار با قاعده تعمیم‎یافته تیلور نیست و دوم، انتخاب بهترین شیوه‎ها از تعیین اهداف کمّی برای اقتصاد ایران در برنامه‎های توسعه تا زمانی که شیوه قاعده‎مند برای تعیین نرخ سود اجرا نشود، بی‎معنا خواهد بود.

modeling the determination of the interest rate and checking its regularity in iran’s usury-free banking

one of the most important challenges of the banking system is the bank interest rate and how it is determined.in many developing countries, without efficient structures, interest rates are usually set by order, regardless of the market situation, taking into account general economic indicators, including inflation, and with a supportive view towards some economic sectors.in iran, due to some political and economic considerations, the determination of the interest rate was assigned to the money and credit council by order, so that it can provide the basis for growth or strengthening of production or inflation control at its own discretion.  but in reality, this method, firstly, due to being influenced by the directive policies of various governments, and secondly, the failure to achieve some basic goals of the banking system, cannot be a suitable criterion for determining the optimal interest rate.determining the interest rate of exchange contracts in iran’s usury-free banking system, inspired by taylor’s rule, can help the country’s economic policymakers in achieving the goals specified in the country’s monetary and banking law and has stabilizing effects on the country’s economy. therefore, in this research, the system of simultaneous equations and the three-stage least squares method (3sls) was used to model the determination of the policy interest rate and obtain the coefficients of the variables.the results of the research for the period 2018-2019 show that firstly, the monetary authorities’ reaction to the production gap and expected inflation is not compatible with taylor’s generalized rule and second, choosing the best methods of setting quantitative goals for iran’s economy in development programs will be meaningless until the regular method for determining the interest rate is implemented.