سنجش شاخص ترکیبی عدالت اقتصادی با رویکردی اسلامی در ایران (1373−1396)

شاخص‌های ترکیبی در ادبیات اقتصادی، سنجه‌هایی مناسب برای ارزیابی عملکرد و آگاهی از فاصله وضعیت موجود با اهداف برنامه‌ها و سیاست‌های اقتصادی می‌باشد. هدف این مقاله، ارائه و سنجش شاخص ترکیبی عدالت اقتصادی با رویکردی اسلامی است که به‌لحاظ روش، الگوی oecd را مدنظر دارد. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که «توزیع منصفانه منابع، فرصت‎ها و امکانات براساس شایستگی‎ها»، «توجه به حق منابع و عوامل تولید، توجه به حق نسل‌های آینده»، «سهم‎بری عوامل تولید براساس استحقاق‌ها و میزان مشارکت»، «بازتوزیع درآمد و ثروت» و «توجه به بهبود وضعیت رفاه جامعه» از مهم‌ترین مولفه‌های شاخص ترکیبی عدالت اقتصادی با رویکردی اسلامی هستند. همچنین، رابطه مثبت میان «شاخص فیزیکی کیفیت زندگی»، «میزان بهره‌مندی از امکانات رفاهی»، «میزان بهره‌وری کل عوامل تولید»، «شاخص رفاه آمارتیا سن»، «نسبت سهم جبران خدمات کارکنان در حساب‌های ملی به تولید ناخالص داخلی» و «سنجه نسبت سرمایه‌گذاری در بخش تاسیسات و تجهیزات زیربنایی به برداشت از منابع طبیعی» و در مقابل رابطه منفی «شاخص فوستر، گریر و توربک» با روند عدالت اقتصادی برقرار می‌باشد. با توجه به محاسبات انجام‌گرفته شده، شاخص ترکیبی عدالت اقتصادی با رویکردی اسلامی در ایران از سال 1373 تا 1396، غیر از موارد اندکی روندی صعودی داشته است.

Assessing the Synthesized Index of Economic Justice with an Islamic Approach in Iran (1995-2018)

Compound indices in economic literature are proper criteria to evaluate the function and the gap between the status quo and the goals of economic programs and policies. This research is aimed to present and evaluate the compound indices of economic justice from the viewpoint of Islamic approach using OECD method. The findings of the research show that “fair distribution of resources”, “paying attention to the rights of the production sources and factors and considering the rights of future generations”, “rewarding the production factors according to their desert and contribution”, “reproduction of income and wealth” and “thinking about the improvement of welfare of the society” are considered as the main parameters of the compound indices of economic justice considering the Islamic approach. Furthermore, the positive correlations between “physical index of the quality of life”, “the measure of the benefit from welfare facilities”, “efficiency of the production factors”, “Amartya Sen’s welfare index”, “the ratio of the staff services compensations in national accounts to GDP” and “the ratio of investment in infrastructure facilities and equipment to harvesting natural resources index” are concluded in one hand. Negative correlation of the Foster, Greer and Thorbecke (FGT) Index with the procedure of economic justice is demonstrated on the other hand. According to the calculations, compound index of economic justice regarding Islamic approach has had a growing trend in Iran from 1995 to 2018 except for a few.