بررسی قانون حاکم بر انتشار صکوک بین‌المللی در جهان و الزامات بسترسازی حقوقی در بازار سرمایه ایران

در سال‌های گذشته، بازار اوراق بهادار اسلامی (صکوک) بین‌المللی رشد قابل ملاحظه‌ای داشته و دولت‌ها و بنگاه‌های گوناگون در سطح جهان در این بازار وارد شده‌اند و به تامین مالی از طریق انتشار این اوراق اقدام کرده‌اند. یکی از ابعاد مهم انتشار اوراق بهادار اسلامی، چارچوب حقوقی و به‌ویژه قانون حاکم در معاملات این نوع ابزارهاست. اهمیت این مسئله به‌ویژه هنگامی آشکار می‌شود که به‌دلیل بروز مشکلات ناشی از عدم ایفای تعهدات توسط یکی از طرف‌های قرارداد، برای رفع مشکل طرح دعوی شود. در این صورت در درجه اول به قانون حاکم رجوع و براساس آن داوری می‌شود. اهمیت چارچوب حقوقی و قانون حاکم، به هنگام انتشار صکوک بین‌المللی بیشتر خواهد شد و اگر قانون حاکم بر معاملات صکوک به‌درستی انتخاب نشود، امکان بروز مشکل به‌ویژه در حالت بروز دعاوی وجود خواهد داشت. در این مقاله تلاش می‌شود تا با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و بهره‌گیری از روش تحلیلی توصیفی، چارچوب حقوقی و قوانین حاکم بر انتشار صکوک به‌ویژه در بعد بین‌المللی به‌عنوان یکی از ابعاد مهم این ابزارها در زمینه اقتصاد و مالی اسلامی بررسی شود. در این راستا با بررسی تجارب موجود در زمینه قانون حاکم بر معاملات صکوک در دیگر کشورها و بررسی رویکردهای مختلف، الزامات مربوط به بسترسازی حقوقی در بازار سرمایه ایران تبیین شده است. براساس نتایج پژوهش هم‌اکنون مهم‌ترین رویکردهای موجود درخصوص انتخاب قانون حاکم برای انتشار صکوک بین‌المللی عبارت‌اند از: قانون انگلستان و حوزه قضایی انحصاری انگلستان، قانون انگلستان و حوزه قضایی غیرانحصاری انگلستان، شریعت به‌عنوان قانون حاکم و استفاده از فرایندهای جایگزین برای حل اختلاف. برای توسعه بازار صکوک بین‌المللی در ایران لازم است در رابطه با قانون حاکم و چارچوب حقوقی آن ملاحظات گوناگونی مدنظر قرار گیرد که سازوکار تعیین چارچوب حقوقی لازم در قوانین بالادستی، رفع قوانین معارض، همکاری نهادهای مقررات‌گذار و تعامل بیشتر با موسسه‌های بین‌المللی برای تقویت سطح استانداردهای و زیرساخت‌های حقوقی از جمله موارد مهم به شمار می‌آیند.

A Study of the Law Governing the Release of International Sukuk in the World and the Legal Framework Requirements for Creating the Platform in the Iranian Capital Market

In recent years, the international Islamic securities (Sukuk) market has enjoyed significant growth, and various governments and companies have entered the market worldwide and funded through the issuance of these securities. One of the important issues with the Sukuk issuance is the governing law of the transactions of these types of instruments. The importance of the legal framework and the rule of law will increase when international Sukuk issues, and if the law governing Sukuk transactions is not properly selected, there will be a possibility of a problem, especially in the bankruptcy. In this research, we try to investigate the issue of the legal framework and the law governing the publication of Sukuk, in particular in the international dimension, through the review of studies and the use of a descriptive analytical method. In this regard, considering the existing practices in the law governing Sukuk transactions in other countries and examining different approaches, the requirements for the Iranian capital market will be explained in this regard.There are various approaches to choosing the law for the issuance of Sukuk: First, the Sukuk transactions that choose English law and the exclusive jurisdiction of the English courts; Second, Sukuk transactions that partly provide for English law and jurisdiction; Third, Sukuk transactions that provide for Islamic Sharia as the exclusive law for the interpretation of the underlying agreements; and Fourth, Sukuk transactions that provide for arbitration as an alternative form of dispute resolution. In order to develop the international Sukuk market in Iran, it is necessary to consider, in relation to the legal framework and governing law, various considerations including the mechanism for determining the necessary legal framework in the upstream laws, the elimination of conflict of laws, the cooperation of regulators and further engagement with international institutions to strengthen the standards and legal infrastructures.