اولین گزارش آلودگی گیاه توت‏فرنگی به نماتود ساقه و پیاز (Ditylenchus dipsaci) در شمال ایران*

نماتود ساقه و پیاز، ditylenchus dipsaci (kühn, 1875) filipjev, 1936، یکی از خسارت‏زاترین نماتودهای انگل گیاهی است که انتشار جهانی دارد. این نماتود دارای دامنه وسیعی است و به بیش از 300 گونه گیاهی از جمله یونجه، شبدر قرمز، چغندرقند، ذرت، پیاز، سیر، توت‏فرنگی و بسیاری دیگر از گیاهان زراعی و باغی، بخصوص گیاهان زینتی پیازدار از قبیل نرگس، سنبل و لاله حمله می‏کند. در ایران این گونه از گیاهان یونجه، سیر، پیاز و لوبیا گزارش شده است. طی بازدیدهای انجام شده از مزارع توت‏فرنگی مناطقی از شهر‏های بهنمیر و بابل از استان مازندران نشانه‏های بیماری شامل کوتولگی، چروکیدگی و بد‏شکلی برگ‏ها، کاهش طول دمبرگ‏ها و سطح پهنک برگ، کاهش اندازه میوه و عدم تشکیل میوه در آلودگی شدید مشاهده گردید (شکل 1). نماتودها از خاک و اندام‏های هوایی توت‏فرنگی استخراج، تثبیت و به گلیسرین خالص انتقال داده شدند، سپس با استفاده از میکروسکپ نوری مطالعه گردیدند. بر اساس ویژگی‏های ریخت‏شناختی و ریخت‏سنجی جمعیت استخراج شده از بافت گیاه توت‏فرنگی مورد مطالعه d. dipsaci تشخیص داده شد. مشخصات ریخت‏سنجی ماده‏ها و نرهای بررسی شده به ترتیب بشرح ذیل است: females (n = 10): l = 1169 ± 121.8 (1011-1411) µm, a = 44.1 ± 2.9 (40.7-51.0), b = 6.3 ± 0.8 (5.0-7.2), c = 14.9 ± 1.6 (13.2-18.6), c' = 5.1 ± 0.4 (4.6-5.7), stylet = 11.1 ± 0.7 (10.2-11.8) µm, v = 78.9 ± 2 (74.5-81.3).males (n = 5): l = 1183 ± 175 (947-1430) µm, a = 50.2 ± 4 (46.2.-50.8), b = 6.4 ± 0.8 (5.8-7.6), c = 14.8 ± 1.2 (13.5-16.2), c' = 4.8 ± 0.5 (4.2-5.5), stylet = 11.4 ± 0.2 (11.1-11.6) µm, spicules = 26 ± 1 (24.8-27) µm, gubernaculum = 7.7 ± 0.3 (7.3-8.0).بررسی اولیه نشان داد که به ترتیب حدود 90 و 40% از 20 و 10 مزرعه نمونه‏برداری شده در شهرهای‏ بهنمیر و بابل دارای نشانه‏های بیماری بودند. وقوع بیماری در مزارع مختلف نیز با توجه به قدمت کشت بین 20-70% برآورد گردید. میانگین تعداد نماتود در پنح بوته از هر مزرعه 147 عدد در گرم بافت بود. می باشد.