پراکندگی و برخی ویژگی‌های بیولوژیکی سویه‌های گندم و جو ویروس کوتولگی گندم در ایران*

بیماری های کوتولگی و زردی در غلات که توسط ویروس های گروه کوتولگی زرد جو (bydv)، کوتولگی زرد غلات (cydv) و ویروس کوتولگی گندم ((wdv ایجاد می شوند خسارت زیادی به این محصولات در ایران وارد می نمایند. حداقل دو سویه از wdv، سویه جو (wdv-b) و سویه گندم (wdv-w)، گزارش شده اند. در این مطالعه پراکنش سویه‌های wdv در مزارع غلات ایران مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور از مزارع گندم و جو در سه استان چهارمحال و بختیاری، فارس و یزد طی سال های 1389-1388 نمونه برداری انجام شد. در مورد این نمونه‌ها و نمونه‌های مربوط به سال های 1385- 1384، از چند استان دیگر، مراحل استخراج دی ان ای ویروس، آزمون pcr با آغازگرهای اختصاصی در سطح سویه و تعیین ترادف انجام شد. بررسی ها نشان داد که این ویروس در تمام مناطق نمونه برداری شده وجود دارد. از 270 نمونه با علایم کوتولگی و زردی 155 نمونه به wdv آلوده بودند که از بین آنها 85 نمونه (55درصد) آلوده به wdv-w و 70 نمونه (45 درصد) آلوده به wdv-b بودند. نتایج این بررسی نشان داد که در شرایط طبیعی wdv-w علاوه بر گندم، جو را نیز آلوده می کند اما wdv-b به طور طبیعی تنها از جو آلوده جدا می شود. بنابراین هر دو سویه wdv همراه با ویروس های گروه bydv از عوامل اصلی ایجادکننده زردی و کوتولگی در مزارع غلات ایران هستند. با توجه به پراکنش وسیع wdv در مناطق مختلف کشور، انتقال آن توسط زنجرک به گیاهان گندم و جو به اثبات رسید. شناسایی ناقل wdv با توجه به شکل اندام تناسلی جنس نر انجام شد و گونه psammotettix alienus به عنوان ناقل wdv در ایران معرفی شد.