زنجرک Circulifer haematoceps ، ناقل ویروس ایرانی پیچیدگی بوته چغندرقند،irculifer haematoceps C *

بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند یکی از عوامل خسارت زای کشت چغندرقند به حساب می آید و به دلیل ایجاد اپیدمی های شدید، وسیع و غیرقابل پیش بینی تا به حال مورد توجه زیادی قرار گرفته است. مشاهدات گذشته نشان داده است که این بیماری به دلیل کوتاه بودن دوره تولیدمثل، فراوانی بالای زنجرک های ناقل و توانایی تغذیه آنها از گونه های متنوع گیاهی، در مدت کوتاهی به سرعت در یک منطقه پخش می شود. حداقل پنج گونه ویروس متعلق به جنس curtovirus (تیرهgeminiviridae ) به عنوان عوامل ایجادکننده بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند معرفی شده اند که از بین آنها دو گونه ویروس ایرانی پیچیدگی بوته چغندرقند (bctiv) و ویروس پیچیدگی شدید بوته چغندرقند (bsctv) از ایران گزارش شده اند. پیش از این دو گونه زنجرک circulifer haematocepsو c. tenellusبه عنوان ناقل ویروس پیچیدگی بوته چغندرقند (bctv) گزارش شده اند ولی این مطالعات مربوط به زمانی است که bctiv وbsctv از هم تفکیک نشده بودند. لذا براساس مطالعات قبلی معلوم نبود که آیا هر دو ویروس یا تنها یکی از آنها با زنجرک های مزبور قابل انتقال هستند. طبق گزارش فتاحی و همکاران (1389) bsctv با زنجرک c. haematocepsقابل انتقال است. در تحقیق کنونی، انتقال bctiv مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور تعیین ناقل bctivاز مزارع چغندرقند آلوده به بیماری پیچیدگی بوته در استان فارس (شهرستان های مرودشت، زرقان، اقلید) با دستگاه d-vac تعداد زیادی زنجرک جمع آوری شد. براساس شکل شناسی، جمعیت حشره غالب haematoceps c. تشخیص داده شد. در نهایت به زنجرک های جمع‌آوری شده از یک مزرعه چغندرقند واقع در مرودشت فرصت داده شد طی چند مرحله روی گیاهان چغندرقند سالم در گلخانه زاد و ولد نموده و از پوره های تازه تولد شده آنها برای انتقال bctiv استفاده شد. از سوی دیگر برای تهیه گیاه منبع آلوده به bctiv، تعدادی گیاه چغندرقند در مرحله شش برگی با یک همسانه عفونت زای جدایه زرقان bctiv (ساخته شده در مرکز تحقیقات ویروس شناسی گیاهی) به روش آگرواینوکولیشن مایه زنی شدند. برای گیرش ویروس تعدادی زنجرک روی یک گیاه چغندرقند مایه‌زنی شده به روش آگرواینوکولیشن انتقال داده شدند و به آنها اجازه داده شد تا به مدت 4 روز از این گیاهان تغذیه کنند و سپس به گلدان حاوی گیاهچه سالم چغندرقند در مرحله 2 برگی (5 زنجرک به ازای 3 گیاهچه با 3 بار تکرار)، انتقال داده شدند و به آنها اجازه داده شد به مدت 6 روز از این گیاهان تغذیه نمایند. علایم بیماری شامل پیچیدگی و راست ایستادن برگ ها و تورم رگبرگ ها در پشت برگ تمام گیاهان مایه زنی شده، پس از 14 روز از زمان مایه زنی، مشاهده شد. وجود این ویروس در این گیاهان از طریق انجام آزمونpcr با استفاده از آغازگرهای اختصاصی bctivبه اثبات رسید. بدین ترتیب انتقال bctivمانند bsctv که قبلا مشخص شده بود، توسط زنجرکc. haematoceps به اثبات رسید. این اولین گزارش انتقال bctiv با زنجرک c. haematoceps در آزمایش‌های گلخانه ای می باشد.