بررسی روند توهّم مالی در اقتصاد ایران (رهیافت مدل شاخص-های چند گانه - علل چند گانه)

توهم مالی اشاره به درک نادرست پارامترهای مالی و برآورد بیش از حد و کم تر از حد مخارج و بدهی‎های مالیاتی دارد که موجب سوگیری در تصمیم‎گیری بودجه‏ای در تمام سطوح دولت می‌شود. مقاله حاضر تحلیلی تجربی از برآورد شاخص توهم مالی برای اقتصاد ایران طی دوره 1360 تا 1391 با به کارگیری رویکرد معادلات ساختاری در قالب مدل شاخص های چند گانه -– علل چند گانه ( mimic ) را ارایه می‎دهد. در این راستا از متغیَرهای بار مالیاتی و سطح آموزش به عنوان علل و از متغیَرهای بدهی عمومی دولت، نسبت مالیات غیرمستقیم به مالیات مستقیم و نسبت مخارج مصرفی خصوصی به بدهی های عمومی دولت به عنوان پیامدهای آن استفاده شده است. نتایج حاصل از تخمین مدل نشان می دهد، اندازه بار مالیاتی با ضریب (79/0) مهم ترین علَت اندازه توهم مالی است که سیاست گذاران سعی در پنهان کردن این بار مالیاتی از طریق توهم بدهی‌های دولت و توهم مخارج مصرفی بخش خصوصی نسبت به سطوح بدهی هستند. همچنین روند توهم مالی در دوره تحت بررسی سیر صعودی دارد که نشان می دهد سیاست گذاران مالی طی این سال ها از تدابیر توهم مالی به منظور تحریف ادراکات مالیات دهندگان از بار مالیاتی بهره برده اند.