اثر درآمدهای نفتی بر رابطه علّی توسعه مالی- رشد اقتصادی در ایران

ارتباط میان عملکرد بخش واقعی و بخش مالی توجه مطالعات بسیاری را به خود معطوف کرده است. با این وجود، درحالی‌که اجماعی نسبی میان اقتصاددانان درباره اثر مثبت توسعه مالی بر رشد اقتصادی وجود دارد، رابطه علّی بین این دو هنوز محل مجادلات بسیاری است. به‌علاوه در غالب مطالعات رابطه توسعه مالی و رشد اقتصادی بدون توجه به عوامل پیرامونی موثر بر آن‏ها مورد بحث قرار گرفته است. به همین دلیل، مطالعات اندکی به بررسی اثر نفت بر عملکرد بازارهای مالی پرداخته‏اند. مقاله حاضر تلاش می‏کند تا با مطالعه اثر درآمدهای نفتی بر رابطه علّیت توسعه مالی و رشد اقتصادی، پاسخی به تفاوت رابطه علّی مالی-رشد در کشورهای وابسته به منابع نسبت به کشورهای توسعه‏یافته دارای اقتصادهای تولیدمحور ارایه دهد. این مقاله با به‌کارگیری الگوی تصحیح خطای برداری به انجام آزمون علّیت سه‏متغیره میان رشد اقتصادی و شاخص‏های منتخب توسعه مالی و نیز شاخص چندبُعدی توسعه مالی (که با استفاده از روش تجزیه مولفه‏های اصلی استخراج شده است)، با لحاظ نمودن شاخص سهم درآمدهای نفتی از درآمدهای دولت در الگو طی سال‏های 1352 تا 1389 می‏پردازد. یافته‏های این تحقیق گویای آن است که برخلاف نتایج آزمون علّیت دومتغیره که علّیت معکوس از رشد به توسعه مالی را نشان می‏دهد، نتایج آزمون علّیت سه‏متغیره این حالت انفعالی را در مورد برخی از شاخص‏های توسعه مالی رد کرده و در مورد سایر شاخص‏ها نشان می‏دهد که این رابطه علّی یک‏طرفه در حضور درآمدهای نفتی تضعیف می‏شود.