تفکر خارجی‌گری در سیستان و بررسی علل ناپایداری آن

خوارج به‌عنوان یکی از گروه‌های موثر در حوادث قرون اولیه هجری، برای نخستین بار در دوره خلافت امام علی(ع) و در جنگ صفّین به‌عنوان یک فرقه مستقل پدیدار گشتند و به مخالفت با حکمیت برخاستند. با انتقال خلافت به امویان، خوارج قیام‌های متعددی بر ضد بنی‌امیه برپا کردند. به همین سبب، تحت تعقیب حکام اموی قرار گرفتند و به‌ناچار فعالیت‌های خود را به مناطق دور از مرکز خلافت ازجمله مناطق جنوب شرقی ایران و سیستان انتقال دادند. خوارج که در سیستان به کمک مردم بومی این منطقه حدود سه قرن فعالیت‌های نظامی خود را در برابر امویان و عباسیان ادامه دادند؛ اما در نهایت نتوانستند موجودیت خود را در این منطقه تداوم بخشند و در میان بومیان استحاله شدند. پرسش اساسی این است که چرا تفکر خارجی‌گری در سیستان پایدار نماند؟به نظر می‌رسد، عوامل ناکامی ایشان عبارتند از: رویه خشونت و ترور خوارج، سرکوب آنها توسط امویان، تقدم بازوی مبارزاتی خوارج بر بازوی عقیدتی آنها و ناتوانی خوارج در همسویی با فرهنگ بومی سیستان.