نقش تاریخ‌نگاری و تاریخی‌نگری ابن ابی‌الحدید در بازیابی بستر تاریخی متن نهج البلاغه

ابن ابی‌الحدید معتزلی، مشهورترین شارح نهج ‌البلاغه و کتاب او از برجسته‌ترین شرح‌های نهج‌البلاغه است. ویژگی مهم این کتاب در فهم صحیح کلام امام است، فهم صحیح نیز در گرو تاریخی‌نگری هر مولفه است که وی توجه خود را بدان معطوف ساخته تا کلام امام علی(ع) صحیح تبیین و تفسیر شود. توجه به جغرافیا و فضای سخن، بیان سبب صدور و اهتمام به یافتن تاریخ ایراد کلام امیرمومنان(ع) از مهم‌ترین ابزارهایی است که وی بدان نظر داشته تا سخن امام در جایگاه خویش خوش نشیند. ضمن آنکه نقد بر اساس سیاق کلام، نسب اشخاص، منقولات دیگران، اخبار مشهور و روایات تاریخی از جمله ابزارهایی است که ابن ابی‌الحدید توانسته در تاریخی‌نگری به اخبار مختلف به کارگیرد. البته تاثیرپذیری کلامی و برخوردهای فرقه‌گرایانه را می‌توان مهم‌ترین نقد شرح او دانست که از تعصب اعتقادی و عناد با مذهب شیعه نشیت می‌گیرد، چرا که برخی اوقات وی به‌سبب تعصب اعتزالی، تاریخی‌نگری را به کنار نهاده و فهم فرقه‌ای خویش را بر فهم صحیح، مقدم دانسته است.