دو قرن مقاومت عالمان دینی قفقاز در برابر کفر و الحاد و دیکتاتوری

حوادثی که در مسیر سرنوشت یک ملت به وقوع می‌پیوندد گاهی داستان‌هایی شگفت‌انگیز و دردآلود به وجود می‌آورد که برای آیندگان، هم درس عبرت است و هم مایه تاسف و اندوه. ایران بزرگ اسلامی در سرگذشت خود حوادث تلخ و تاسف بار بسیاری به خود دیده که یکی از غم‌انگیزترین آنها جدایی بخش‌های مهمی از پیکره این سرزمین کهن و تمدّن‌ساز است و آنگاه که بدانیم سبب این تقطیع ها و تجزیه‌ها علاوه بر قهر و غلبه دشمن متجاوز، خیانت بیگانه‌پرستان نیز بوده، بسی دردناک‌تر است. نوشتار حاضر مختصری از پژوهشی تاریخی و تحلیل و بررسی فرهنگی درباره یکی از بخشهای مهم جدا شده از سرزمین سرافرازمان، ایران بزرگ است که نخستین بار در نشست علمی گروه تاریخ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی? با عنوان «دو قرن مقاومت عالمان دینی قفقاز» ارایه شد.