بازنمایی مسئله‌ جانشینی رسول خدا در سیره‌ ابن‌هشام

مسئله‌ جانشینی رسول خدا ازجمله مسائلی است که همواره مورد توجه عالمان اسلامی و سیره‌نویسان بوده است. نحوه‌ بازنمایی جانشینی در سیره‌های نخستین، از آن جهت که منابع دست‌اول در این زمینه محسوب می‌شوند، بسیار اهمیت دارد. با توجه به گستردگی منابع، سیره‌ ابن‌هشام به‌عنوان یک متن کامل و اینکه برگرفته از نخستین سیره‌ کامل می‌باشد، به‌عنوان متن معیار مورد بررسی قرار گرفت. پرسش این پژوهش که به‌روش توصیفی تحلیلی است، این است که در سیره‌ ابن‌هشام، مسئله‌ جانشینی رسول خدا چگونه روایت و چرا این‌گونه نقل شده است؟ نتیجه این بود که تفکرات مذهبی و سیاسی ابن‌هشام که همسو با اندیشه‌ اهل حدیث و سیاست‌های عباسیان بود، بر گزینش روایات مربوط به عصر نبوی تاثیر گذاشت. وی هیچ‌کدام از اخبار مربوط به جانشینی امام علی را نقل نکرده؛ اما در مقابل، با نقل چندین خبر سعی داشته است که ابوبکر را شایسته‌ خلافت معرفی کند و جانشینی وی را مورد تایید رسول خدا و مسلمانان نشان دهد. این نوع گزینش درباره‌ مسئله‌ جانشینی سبب شد که سیره‌ ابن‌هشام در نظر محدثان عامه و به‌ویژه اهل حدیث، که هر روز سیطره‌ اندیشگانی آنان بر جهان اسلام در سده‌ سوم بیشتر می‌شد، مقبول واقع شود و با حمایت مالی خلافت عباسی از تکثیر نسخه‌های آن، ماندگار شود.