واکاوی چرایی موضع‌گیری دوگان عالمان اهل‌سنت در مواجهه با هشام‌بن ‌محمدبن ‌کلبی (م 204ق)

هشام‌بن ‌محمد معروف به ابن‌کلبی، مورخ برجست نیم دوم قرن دوم هجری و مولف پرآوازه‌ای است که بیش از 150 کتاب در موضوعات تاریخ اسلام، انساب و تاریخ پیش از اسلام نوشته است. عالمان اهل‌سنت در ارزیابی شخصیت علمی هشام موضع‌گیری دوگانه‌ای در پیش گرفته‌اند. آنان هشام را در زمین تاریخ جاهلیت و انساب، سرآمد و صاحب‌نظر معرفی می‌کنند؛ اما در زمین تاریخ اسلام و حدیث، ضعیف ارزیابی کرده‌اند! با توجه به پیوند ناگسستنی علم تاریخ و حدیث در مبانی فراگیری، این پرسش به وجود می‌آید که چرا هشام در تاریخ غیر اسلام مورد تایید است؛ ولی در تاریخ اسلام تضعیف شده است. بررسی‌های انجام‌گرفته در این مقاله حاکی از آن است که سه عامل موجب این ارزیابی متضاد شده است: 1. جایگاه برجست هشام؛ 2. مذهب هشام؛ 3. روایات تاریخی غیراسلامی هشام. هشام که از دیدگاه عالمان اهل‌سنت، شیعی‌مذهب است، به‌دلیل گستردگی دایر تحقیقات و تالیفات متعدد، مورد قضاوت عالمان تنگ‌نظر معاصر خود قرار گرفته و به‌بهان نقل اخبار جاهلیت که اسلام خط بطلان بر آنها کشیده، در شمار راویان ضعیف گنجانده شده است. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و استناد بی‌واسطه به منابع دست‌اول اهل‌سنت، افزون بر واکاوی دیدگاه عالمان اهل‌سنت دربار هشام، برخی روایات او نیز مورد پژوهش قرار گرفته و وجود انگیزه‌های غیرعلمی در تضعیف او اثبات شده است.