جریان‌شناسی قاعدین در حکومت علوی؛ ریشه‌ها و پیامدها

معرفی کامل‌ و بهتر دوره خلافت امیرمومنان علی(ع) مستلزم افزایش آگاهی‌های ما از جریان‌های این زمان و گونه‌شناسی آنهاست. در این دوره، برای نخستین ‌بار در اسلام، جریان‌های دینی گوناگون در کنار هم ظهور یافتند و جامعه اسلامی عرصه‌ای برای تقابل این جریان‌های فکری و فرهنگی گردید. در این پژوهش پس از بیان مبانی نظری، فرضیه این بحث ارائه شده، سپس جریان فکری و فرهنگی «قاعدین» معرفی و به دقت توصیف ‌شده است. گونه‌شناسی جریان‌ «قاعدین» در این تحقیق بر پایه شیوه «استقرای تاریخی» استوار بوده و تلاش شده است تمام ابعاد این جریان و تاثیرگذاری آن بر مقوله اطاعت‌پذیری از امیرمومنان(ع) شناسایی و بیان شود. جریان‌شناسی قاعدین مبتنی بر مسائل پدیدآمده در جامعه دوران حکومت امام علی(ع)، رسالت اصلی این تحقیق است و سعی ‌شده تا با شناخت بنیان‌های فکری، ریشه‌ها و پیامدهای ظهور قاعدین، به تاثیرهای آنان در این دوران توجه شود و تصویری روشن از چگونگی ظهور و پیامدهای آنان ارائه گردد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد جریان‌ «قاعدین» ریشه در تفکرات افرادی همچون ابن‌‌مسعود و شاگردانش دارد و قراء نیز در گسترش اندیشه و مبانی قاعدین نقش‌آفرین بودند. افزون بر این، نظام قبیله‌ای عرب و جنگ و کشتار میان مسلمانان نیز بر ترویج قاعدی‌گری بسیار تاثیرگذار بود و نتیجه گسترش تفکر قاعدین ترویج اطاعت‌گریزی در جامعه اسلامی این دوره بود.