بررسی و نقد گزارش‌های بَدء‌الوحی با تاکید بر نقش حضرت خدیجه سلام الله علیها

بدء‌الوحی از پدیده‌های مهم مربوط به نزول وحی است که دو نکته در آن مورد توجه است: چگونگی مواجهۀ پیامبر صل الله علیه و آله و سلم با امین وحی و تایید حضرت خدیجه سلام اله علیها دربارۀ پیامبری آن حضرت. در این‌باره شاهد تناقضاتی درون‌ متنی بین گزارش‌ها و تعارض آنها با مبانی قرآنی هستیم که کشف حقیقت، نیازمند نقد و بررسی سندی و دلالی روایات است. در این نوشتار، با روش توصیفی تحلیلی، به اعتبار‌سنجی محتوایی و سندی این گزارش‌ها دربارۀ‌ چگونگی مواجهۀ پیامبرصل الله علیه و آله و سلم و چرایی اعطای نقش تاییدکنندگی به حضرت خدیجه سلام اله علیها پرداخته می‌شود.در ‌این‌باره، روایتی در تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام موجود است که به‌لحاظ سندی براساس دیدگاه مبنایی دربارۀ این تفسیر باید داوری شود؛ اما به‌لحاظ محتوایی، دارای مضامین عالی و منطبق با مبانی شیعی است. از صحابه و تابعین نیز دو دسته گزارش وجود دارد که تنها گزارش‌های جابربن‌عبدالله از نظر سندی و دلالی معتبرند و مابقی از نظر سندی ضعیف و از نظر دلالی متناقض با یکدیگر و متعارض با مبانی قرآنی و روایی‌اند. همچنین روشن شد که دو عامل موجب برجسته‌سازی نقش حضرت خدیجه سلام اله علیها در این جریان شده است: 1. جایگاه ایشان که مطالب هرچند ناصحیحِ دربارۀ ایشان را باورپذیرتر می‌کند؛ 2. آل‌زبیر، که عموزادگان آن حضرت بودند، با تکریم ایشان به ارتقای منزلت خویش در تاریخ اسلام می‌پرداختند.