کارکرد اجتماعی روحانیتِ شیعه در دورة قاجار براساس سفرنامه‌های اروپاییان

در این تحقیق با بررسی سفرنامه‌های سیاحان در دورة قاجاریه، به کارکردهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی روحانیت شیعه در این دوره پرداخته می‌شود. اهمیت این تحقیق به‌سبب مردمی شدن نهاد روحانیت شیعه در دورة قاجار در مقایسه با دوره‌های پیشین است؛ چراکه در دورة صفویه، روحانیت شیعه نهادی مرتبط با حکومت بود و نیز در دورة نادری و زندیه نقش مشروعیت‌بخشی به حکومت‌ها را داشتند. مسئلة اصلی این تحقیق، نوع نگرش سیاحان به کارکرد روحانیت شیعه است. نگرش آنها به روحانیت شیعه ازاین‌رو دارای اهمیت است که سیاحان تلاش‌های مردم‌شناسانه و گزارش‌های جزئی از ارتباطات اجتماعی دوره‌ها و نواحی مختلف ایران در زمان قاجار داشته‌اند. نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق، از ارتباط تنگاتنگ روحانیت شیعه با فرهنگ، آموزش و سیاست از طریق مکتب‌خانه‌ها، مساجد و رتق‌و‌فتق امور روزانه مردم حکایت دارد. افزون‌براین، در برخی موارد ازآنجاکه فرهنگ سیاحان با فرهنگ ایرانی اسلامی متفاوت بود یا منافعشان به واسطة روحانیت شیعه تهدید می‌شد، گزارش‌های جانبدارانه در سفرنامه‌هایشان دیده می‌شود.